Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

KALLA SUYAGINING YoshGA KARAB UZGARIShI.
Yangi tugilgan chakaloklar kallasining miya qismi, Yuz qismiga nisbatan 
rivojlangan buladi. Chunki chakaloklarda chaynov mushaklari,tishlar yaxshi 
rivojlangan emas.
Yangi tugilgan chakaloklar kalla suyagida rivojlanishning birinchi kushuvchi 
tukima boskichini tashkil etadigan, likildoklar fonticulus buladi :
1) Oldingi likildok - fonticulus anterior - peshona va tepa suyaklar orasida 
bulib, 2 Yoshda bitib ketadi;
2) Orkadagi likildok - fonticulus posterior - tepa va ensa suyaklari orasida 
bulib, 2 oylikda bitib ketadi;
3) Oldingi Yon likildoklar - fonticulus sphenoidalis - ponasimon suyak, 
peshona suyagi, tepa suyagi va Chakka suyaklari orasida joylashib, 2-3 oylikda bitib 
ketadi;
4) Orkadagi Yon likildok - fonticulus mastoideus - Chakka suyagi, tepa suyagi 
va ensa suyaklari orasida joylashib, 2-3 oylikda bitib ketadi.
Kalla asosidagi suyaklar orasida togay moddasi bulib, bu tarakkiyotning togay 
boskichini eslatadi. Kallaning usishi likildokla soxasidagi kushuvchi tukima va kalla 
asosidagi togay moddalar xisobiga buladi. Yangi tugilgan bolalarda kalla 
suyaklaridagi dumboklar, usiklar, rivojlangan emas. 7 Yoshgacha kalla suyagi uning 
orka qismidagi suyaklari xisobiga kattalashadi. 7 Yoshdan balogat Yoshigacha 
kallaning miya qismidagi suyaklar rivojlanadi. 15dan 24-26 Yoshgacha Yuz 
suyaklari rivojlanadi. Karib kolganda tishlarning tushishi xisobiga kalla suyagi 
uzgaradi.
KALLA SUYAGINING ShAKLI.
Kalla suyagida tashki tarafdan katta kuringan suyaklarning ichki qismi 
bushlikdan iborat buladi va ularga sinuslar deyiladi. Xav saklaydigan bushliklar - 
Yuqori jag suyagida - sinus maxillaris; peshona suyagi ichida - sinus frontalis; asosiy 
suyak tanasining ichid - sinus sphenoidalis; G‗alvirsimon suyak ichida - sinus 
ethmoidali buladi. Bu bushliklar kuyidagi vazifalarni bajaradi :
1) kalla suyagini yengillashtiradi;
2) burun bushligiga ochilganligidan xavoni ilitadi;
3) bushliklarning ichki Yuzasi shillik kavat bilan koplanganlig uchun xavoni 
changdan tozalaydi va xavoni namlaydi;
4)gapirish jaraYonida rezonans hosil etib, tovushni tugri talaffuz etishda katnashadi.
Kalla suyagining ichki tuzilishi bosh miya taraqqiyoti bilan boglik buladi. 
Avval bosh miya tarakiy etadi. Uning atrofidagi kall suyaklarida nervlar, kon tomirlar 

---

86 
utishi uchun teshiklar va kanalla hosil buladi. Kallaning Yuz qismining taraqqiyoti 
esa, chaynov va mimika mushaklarining taraqqiyoti bilan boglik buladi. Kalla 
suyagining tashki tuzilishi usayotgan sharoitga boglik buladi. Afrikaning ba‘zi 
xalklari yangi tugilgan bolalarni ensa qismiga taxta kuyib, peshona suyagi atrofidan 
boylab kuyishadi. Natijada kalla suyagi uzunlashib, gumbaz shaklida tarakkiy etadi. 
Kalla suyagining shakli, odamning aklli yoki ongsiz ekanligin belgilamaydi. Kalla 
suyagining shakli uning usish sharoiti bilan boglik buladi.