Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

Kichik oziq tishlar 
– dentes premolares har jag‗da to‘rttadan bo‘lib, qoziq 
tishlardan keyin joylashgan. Bu tishlarning toj qismlarida ikkitadan bo‘rtma – 
tuberculum dentale bor, shuning uchun ularni qo‘sh bo‘rtmali tishlar – dentes 

---

345 
bicuspidati deyiladi. Yuqori va pastki kichik oziq tishlarning ildizlari bir xil 
bo‘lmaydi. Birinchilarining ildizlari aksariyat (yarmidan ko‘proq holatda) ayrisimon 
ikkiga ajralgan, pastki kichik oziq tishlarning ildizlari esa yakka bo‘ladi. Shuning 
uchun bu tishlarni olishda doira bo‘yicha (rotatsiya) harakat qilinadi. 
Katta oziq tishlar – 
dentes molares har jag‗da oltitadan bo‘lib, orqa tomon sari 
kichiklashib boradi; birinchisi eng katta, uchinchisi – eng kichikdir. Uchinchi katta 
oziq tishlar juda kech chiqadi va shuning uchun aql tish – dens serotinus deb ataladi. 
Bu tish tamoman chiqmasdan qolishi ham mumkinligi Yuqorida eslatilgan edi. Katta 
oziq tishlarning toj qismlari kubsimon, chaynov Yuzasi esa kvadrat shakliga yaqin, 
uchta va undan ortiq bo‘rtiqlari bor. Yuqori jag‗dagi katta oziq tishlarning uchta ildizi 
bo‘lib, ularning ikkitasi lunjga, bittasi esa til tomonga qaragan. Pastki katta oziq 
tishlarning ildizlari ikkita bo‘lib, biri oldinga, ikkinchisi orqaga qaragan va uchlari 
orqa tomonga bir oz egilgan. Ildizlar tarkibida bitta (distal) yoki ikkita (ko‘pincha 
medial) ildiz kanallari bo‘ladi. Aql tishlarning uchchala ildizi qo‘shilib ketib, bir 
butun konussimon shaklni qabul qilishi mumkin. 
TIL 
Til 
(lingua, Yunoncha – glossa) muskullardan tuzilgan bo‘lib, og‗iz bo‘shlig‗ida 
joylashgan. Til faqat hazm a‘zolariga mansub bo‘lmasdan, so‘zlashda, talaffuzda 
bevosita faol qatnashadi. Tilning oldida til uchi – apex linguae, o‘rtasida til tanasi – 
corpus linguae va orqa kengaygan qismida til ildizi – radix linguae bo‘ladi. Tilning 
uchi va Yon tomonlari (margo linguae) tishlarga tegib turadi. Tilning ustki 
Yuzasining orqa qismi (dorsum linguae) bo‘rtgan bo‘lib, tanglayga qaragan. Pastki 
Yuzasi (facies inferior) tilning faqat old qismida bo‘ladi. Tilning ustki Yuzasining 
o‘rtasida (dorsum linguae) joylashgan egatcha (sulcus medianus linguae), orqada ko‘r 
teshik (foramen caecum) bo‘lib tugaydi (bu teshik embrional davrdagi qalqonsimon 
bez nayining o‘rni) ko‘r teshikdan har ikki tomon bo‘ylab uncha chuqur bo‘lmagan 
―V‖ raqamga o‘xshash chegaralovchi egatcha (sulcus terminalis) joylashgan. Tilning 
bu qismlari embrional davrda turli ko‗rtaklardan rivojlanishi va keyinchalik qo‘shilib 
ketishdan darak beruvchi qoldiqdir. Tilning shilliq pardasi I, II, III va IV jabra 
cho‘ntaklaridan rivojlanganligi sababli ushbu ravoqlarni innervatsiya qiluvchi V, VII, 
IX va X juft bosh miya nervlari ishtirok etadi. Tilning ustki Yuzasida to‘rt xil 
so‘rg‗ich (papillae linguales) mavjud. 
Til va hiqildoqqa kirish qismi. 
1–rima glottidis; 2–plica vacalis; 3–plica vestibularis; 4–plica aryepiglottica; 5–
epiglottis; 6–plica glossoepiglottis lateralis; 7–tonsilla palatina; 8–foramen caecum 

---

346 
linguae; 9–papillae foliatae; 10–papilla vallatae; 11–papillae conicae; 12–papillae 
filiformes; 13–apex linguae; 14–sulcus medianus linguae; 15–dorsum linguae; 16–
corpus linguae; 17–papillae fungiformes; 18–sulcus terminalis; 19–folliculi linguales; 
20–tonsilla palatina; 21–radix linguae; 22–plica glossoepiglottica mediana; 23–
vallecula epiglottica; 24–recessus piriformis; 25–tuberculum cuneiforme; 26–
tuberculum cornicularum; 27–incisura interarytenoidea. 
1.