Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

KEKIRDAK 
Kekirdak 
(
trachea, 143
) uzunligi 9–11 sm, diametri 15–18 mm keladigan 
naydan iborat bo‘lib, IV bo‘yin umurtqasining ro‘parasida, bevosita hiqildoqdan 
boshlanadi, so‘ngra Ko‗krak qafasining Yuqori teshigi orqali ko‘ks oralig‗igacha 
borib, IV–V Ko‗krak umurtqalarining ro‘parasida chap va o‘ng bronxlarga ajraladi. 
Traxeyaning ana shu ajralgan yeri kekirdak ayrisi (bifurcatio tracheae) deb ataladi. 
Kekirdak joylashishiga ko‘ra bo‘yin va Ko‗krak qismlariga bo‘linadi. Kekirdakning 
bo‘yin qismini old tomondan jag‗ osti muskullari (mm. sternohyoideus et 
sternothyroideus) va qalqonsimon bez, orqa tomondan qizilo‘ngach, ikki Yonboshdan 
umumiy uyqu arteriyasi o‘rab turadi. Traxeyaning old sathi bilan bo‘yinning chuqur 
fassiyasi orasidagi (spatium pretracheale) bo‘shliq biriktiruvchi to‘qima va qon 
tomirlar bilan band. 
Traxeya Ko‗krak qafasi qismining old tomonida to‘sh suyagining dastasi va gl. 
thymus joylashgan. Kekirdak devori 16–20 ta halqa shaklidagi tog‗aylar (cartilagines 
tracheales) dan tuzilgan o‘zaro fibroz to‘qimalardan iborat boylam (lig. annularia) lar 
bilan tutashgan. Tog‗ay yarim halqa devorining ochiq qismi muskul tolalari 
aralashgan parda (paries membranaceus) bilan o‘ralgan. Muskul tolalari yo‘tal 
paytida va nafas olganda qisqarib yordam beradi. Kekirdakning ichki Yuzasi ko‘p 
qatorli kiprikli epiteliy bilan qoplangan va shilliq bezlarga boy qavat bilan o‘ralgan. 
Traxeya chaqaloqlarda kalta (3–4,5 sm) bo‘lib, shakli voronkaga o‘xshash, 
tog‗aylari unchalik rivojlanmagan. Traxeya 10–12 Yoshga borganda 2 baravar, 25 
Yoshda 3 baravar tez o‘sadi. Qarilarda tog‗aylar qattiqlashib borgan sari tez 
sinuvchan bo‘ladi. 

---

382 
Traxeya va bronxlar. 
AMALIY MASHG„ULOT №25 
Bronxlar. O„pka. Plevra. Ko„ks oralig„i. Qalqonsimon, qalkonorqasi, ayrisimon 
bezlar
. O‗pka, shakli, Yuzalari, qismlari, bo‗laklari, darvozasi. Bronxlarning 
bo‗linishi, atsinus. Plevra , vicseral va parietal varaqlari. Uning qismlari va hosilalari. 
Ko‗ks oralig‗i. Ko‗ks oralig‗i: Yuqori va pastki qismlari. Qalqonsimon bezning 
tuzilishi: ichki tuzilishi, faoliyati, garmonlari, qalqon orqa bezlari, tuzilishi, garmoni. 
Ayrisimon bez – immun tizimining markaziy a‘zosi, faoliyati, tuzilishi, topografiyasi. 
Bronxlar 
(bronchi, 143) kekirdakning IV–V Ko‗krak umurtqalari ro‘parasida 
(bifurcatio tracheae) o‘ng va chap bronxlar – bronchi principiales (Yunoncha 
bronchus – nafas nayi) dexter et sinister bo‘linishidan vujudga keladi. O‘ng bronx 
chap bronxga qaraganda birmuncha kalta va kengroq bo‘lib, 6–8 ta tog‗ay halqadan 
tuzilgan. O‘ng bronx deyarli vertikal ravishda yo‘nalgan bo‘lib, uning ustidan v. 
azygos o‘tadi va v. cava superior ga qo‘shiladi. Chap bronx o‘ng bronxga nisbatan tor 
va uzunroqdir. U 9–12 ta tog‗ay halqadan tuzilgan. Chap bronx ustida aorta yoyi 
mingashib joylashgan. Chap bronx kekirdakdan burchak hosil qilib yo‘naladi. 
Bronxlarning shilliq qavatlari kekirdak shilliq qavatiga o‘xshab tuzilgan.