Tourism and recreation in the XXI century: problems and prospects

TOURISM AND RECREATION IN THE XXI CENTURY: PROBLEMS AND PROSPECTS
3-4 May 2019
71
Baku, Azerbaijan

---

Bu ərazidə fəaliyyət göstərən turizm obyektləri və ya istirahət zonaları əsasən Xəzər dənizinin 
meşə - çəmən landşaftı ilə qovuşduğu zonada, çay dərələri boyunca və müalicə əhəmiyyətli mineral 
bulaqların yayılqığı ərazilərdə yerləşmişlər. 
Quba və Qusar rayonlarının dağlıq və dağətəyi ərazilərdə məskunlaşmış azsaylı xalqların 
mədəniyyətləri, adət-ənənələri və ərazinin füsunkar təbiəti ilin bütün fəsillərində turistlərin istirahət 
məkanına çevrilib. Xüsusəndə Xınalıq, Qırız, Laza kimi yüksək dağlıq ərazilərdə yerləşən dağ 
kəndləri daha çox xarici turistlərin görmək və gəzmək istədikləri ərazilər olsa da, turistlərin istəklərinə 
uyğun xidmətləri təklif edən və müəyyən istirahət obyektləri olan ancaq Laza kəndidir. Digər iki kənd 
isə müəyyən səviyyədə tələb olunan xidmətləri qarşılaya bilir. Buna səbəb isə həmin ərazilərdə turizm 
və mehmanxana obyektlərinin olmamasıdır. Böyük turizm potensialına malik həmin kəndlərdə fərdi 
evlərdə ailə turizmini daha da inkişafı etdirməklə təklif olunan xidmətlərin növlərini artırmaq və 
keyfiyyətin yaxşılaşdırmaq olar. Alp çəmənliklərə ekoturlar, dağlıq ərazilərdə ekstrimal səyahətlərin 
və Şah dağ milli parkının ərazisində lisenziyalı ovçuluq turları təşkil etməklə əraziyə gələn turistlərin 
sayını, xüsusəndə xarici turistlərin sayını bir neşə dəfə artırmaq olar. Və yaxud da ki, Xınalıq kəndi 
ərazisində olan mineral tərkibli kükürdlü sular, kükürdlü palçıqlar və yay fəsilində bitən müxtəlif 
dərman bitkiləri çoxlu xəstəliklərin müalicəsi üçün istifadə olunsa da, bunlardan səmərəli istifadə 
olunmur. Məsələn, qonşu ölkələrin təcübəsinə nəzər yetirsək Şimali Qafqazda olan mineral və 
kükürdlü sulardan, müalicəvi palçıq vannalarından istifadə üçün təşkil olunan kurort sanitoriyalara, 
hələ Azərbaycanın özündən minlərələ turistlərin həmin məkana üz tutmasına səbəb olur. Mineral 
suları və təbii dərman bitkilərini qablaşdıraraq ölkə və xarici bazarlara satış üçün çıxarmaq da olar və 
ya həmin ərazilərdə mineral su və palçıq vannalarında, təbii dərman bitklərindən çay dəsgahları təşkil 
edən sanitoriyalar inşa etməklə daha çox yerli və xarici turistləri cəlb etmək olar. 
Həmçinin Quba rayonunun Xaltan və Çimi kəndləri ətrafında olan mineral isti bulaqlardan əsasən 
yerli və ətraf rayonların əhalisi müalicə məqsədilə primitiv bir formada istifadə edir. Təklif olunan 
turist xidmətlərinin keyfiyyəti, turistlərin saxlanılması şəraiti və gigiyenik sanitar qaydalar qənaətbəxş 
deyildir. Bu da turistlərin həmin ərazilərdən və xidmətlərdən istifadəsinin azalmasına təsir edir. Amma 
həmin ərazilərdə müasir sosial və iqtisadi infrastruktur qurmaqla, daha səmərəli istifadə etmək, daha 
çox iqtisadi gəlir götürmək olar.
Demək olar ki iqtisadi rayonun mövcud potensilından xüsusəndə dağlıq ərazinin imkanlarından 
düzgün istifadə etmirik. Bu da həm yerli, həm də xarici turistlərin digər ölkələrə səyahət etməsinə 
səbəb olur. Digər bir tərəfdən də yerli məhsulların alıcıların sayı azalır və bütövlükdə region əhalisinin 
sosial iqtisadi vəziyyətinə təsir edir.
Regionda turizmin inkişafı əhalini sosial və iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşacaq bir sira amillərlə 
bağlıdır. 

Yeni iş yerlərin açılması səbəbilə əhali arasında məşğulluğun səviyyəsi artacaq. 

Kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı nəticəsində dayanıqlı və davamlı regional iqtisadiyyat 
formalaşacaq.

Yerli istehsal nəticəsində əmtəlik məhsul və xidmətlərin çeşidi genişlənəcək. 

Yerli məhsul üçün yeni alıcılar formalaşdığından istehsalın təşkili və satışı üçün yeni bazarlar 
yaranacaq. 

Əhalinin gəlirləri artaraq sosial – iqtisadi vəziyyətləri yaxşılaşacaq. 
Son illər Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunda turizm sənayəsində bir neçə iri xüsusi layihələr həyata 
keçmişdir ki, bu da regionda turizmin inkişafına böyük tövhə vermişdir. Qusar rayon Şahdağ Milli 
parkının ərazisində inşa edilən Qusar Şahdağ qış-yay turizm kompleksi ölkədə dağ-xizək idman və 
digər idman növlərin inkişafı üçün hərtərəfli imkanlar açıdı. Şahdağ qış-yay turizm kompleksi 
Azərbaycan tarixində ilk dağ-xizək kurortudur və regionda yeni otellər şəbəkəsinin yaradılmasına 
önəm vermişdir. Quba rayonun Əski İqriğ kəndində inşa olunan beşulduzlu “Riksos” otelidə regionun 
ən böyük turizm məkanlarında birisidir. 200 yerlik otel kompleksində restoranlar, hovuz, köməkçi 
obyektlər və golf idman meydançası bölgəyə üz tutan turistlərin istirahətinin yüksək səviyyədə və 
asudə vaxtlarının səmərəli təşkili üçün hər cür şəraitlə təmin olunmuşdur. Xəzər dənizi sahili boyu 35-
40 km məsafədə uzanan Nabran-Yalama kurort zonasıda respublika əhalisinin əsas istirahət yeridir. 
Unikal memari stili ilə digər istirahət mərkəzlərindən seçilən turizm kompleksidən birisidə Şabran 
rayonunda yerləşən Qalaaltı Hotel & Spa müalicəvi – bərpa kurort kompleksidir. Kompleksdə Qalaaltı 
müalicəvi suyu, müasirliyi və rahatlığı ilə turislərin ixtiyarına verilmişdir (5).