Tourism and recreation in the XXI century: problems and prospects

3-4 May 2019
96
Baku, Azerbaijan

---

təhsil səviyyəsinin yüksəlməsinə, əhaliyə göstərilən tibbi xidmətlər sisteminin təkmilləşdirilməsinə, 
informasiya yaymağın yeni vasitələrinə tətbiq edilməsinə yönəlmişdir. 
Turizm tarixi və mədəni irsin qorunması və inkişafına müsbət təsir göstərir, müxtəlif ölkələr və 
xalqlar arasındakı əlaqələrin uyğunlaşmasına gətirib çıxarır, hökumətləri, qeyri-hökumət təşkilatları və 
kommersiya strukturlarını ətraf mühitin mühafizəsi və təkmilləşdirilməsində aktiv iştirak etməyə cəlb 
edir. 
Azərbaycanda müasir turizm sənaye iqtisadiyyatın ən sürətlə irəliləyən sektorlarından biridir və 
həm müstəqil iqtisadi fəaliyyət növü, həm də sektorlararası bir kompleks kimi qəbul edilə bilər. 
Azərbaycanda turizm infrastruktur elementlərinin inkişafını stimullaşdırır - otel, restoran, ticarət 
müəssisələri və s. Büdcənin gəlir hissəsinin vergilərə görə birbaşa ola biləcəyi (viza haqqı, gömrük 
rüsumları) və ya dolayı ola biləcəyi (işçilərin əmək haqqının artması büdcəyə verdikləri gəlir vergisi 
məbləğinin artmasına səbəb olur) artımını müəyyənləşdirir. Bundan əlavə, turizm xarici valyuta və 
müxtəlif növ investisiyaların cəlb edilməsi üçün geniş imkanlara malikdir. Turizmin mühüm iqtisadi 
funksiyası iqtisadiyyatın saxələndirilməsidir, turizm sənayesinə xidmət edən sənaye qurur, əhalinin 
gəlirlərinin artmasını təmin edir və xalqın rifahını artırır. 
Turizmin iqtisadi inkişafa təsiri, xarici və yerli turistlər sayəsində effektiv tələbatın artması 
nəticəsində biznes fəaliyyətinin artırılması və malların, xidmətlərin, istehsalının genişləndirilməsidir. 
İqtisadi baxımdan, turizmin xidmətləri təmin edən bir sənaye kimi cəlbediciliyi sərbəst çevrilən 
valyutada investisiya və gəlirin daha sürətli qaytarılmasında yatır. Bir çox ölkələrdə turizm dövlətin 
aparıcı sektorlarından biridir, sürətlə inkişaf edir və mühüm sosial və iqtisadi əhəmiyyət kəsb edir, 
çünki: 
- yerli gəlirləri artırır; 
- yeni iş yerlərini yaradır; 
- turizm xidmətlərinin göstərilməsi ilə bağlı bütün sənaye sahələrini inkişaf etdirir; 
- turizm mərkəzlərində sosial və sənaye infrastrukturunu inkişaf etdirir; 
- xalq sənətkarlıq fəaliyyətlərini və mədəniyyətin inkişafını aktivləşdirir və onları təbliğ edir; 
- yerli əhalinin yaşayış səviyyəsinin artmasını təmin edir; 
- valyuta mənfəətini artırır. 
Dünyanın bir çox ölkəsində turizm ən prioritet sahələrdən biridir, ümumi gəlirinin 20-45% -dək 
olan payı və xarici turizmin gəlirləri əsas pul mənbəyidir. Nəticədə, turizm sənayesi yalnız gəlirlərin 
əhəmiyyətli bir hissəsini inkişaf etmiş ölkələrin büdcəsinə gətirir, həm də son dərəcə perspektivli və 
şübhəsiz ki, Azərbaycanın dövlət büdcəsi üçün əsas gəlir mənbələrindən birinə çevrilə bilər. 
İqtisadiyyat məhdud resursların istifadəsindən optimal faydalar əldə etməklə bağlıdır. Adətən 
məhdud olan iqtisadi amillər şəxsin psixoloji və fiziki ehtiyaclarını ödəmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. 
Digər bölgələrdən olan səyahət xərcləri qonaq bölgənin iqtisadiyyatına olan töhfədir. Belə ki, 
Azərbaycanda səyahət edən Yaponiya turistləri əsasən öz vətənlərində gəlir əldə edirlər. Azərbaycana 
pul xərcləyərək, ölkəmizin iqtisadiyyatına sərmayə qoyurlar. Beləliklə, ölkədə xaricilərin turist 
məqsədləri üçün xərcləri Azərbaycan üçün turizm ixracını təşkil edir. Bu ölkəyə səyahət etməklə 
turistlər turist təcrübəsi qazanır və səfərləri onlara unudulmaz təəssüratlarını verirlər. 
Turizm iqtisadiyyatı turizmin fəaliyyətinin nəticələrinin istehsal, bölüşdürülməsi, mübadiləsi və 
istifadəsi prosesində turizm sahəsində yaranmış münasibətlər sistemidir. 
Bir turist firmasının iqtisadiyyatı bir turist məhsulunun satılması və müxtəlif xidmətlərin 
(tamamlanmış işlərin) təmin edilməsi nəticəsində alınan istehsal, dövriyyə vəsaitləri və qeyri-maddi 
aktivləri, mənfəət (mənfəət) amillərinin birləşməsidir.