Tourism and recreation in the XXI century: problems and prospects

TOURISM AND RECREATION IN THE XXI CENTURY: PROBLEMS AND PROSPECTS
3-4 May 2019
60
Baku, Azerbaijan

---

Qənaətimizcə stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirilərsə xarici vətəndaşların bank kartları vasitəsi 
ilə apardıqları əməliyyatların dəyərində daha çox artım müşahidə oluna bilər. Məsələn, “Baku 
Shopping Festival” zamanı kart vasitəsi ilə alış-veriş edən xarici vətəndaşlara ƏDV tam həcimdə 
qaytarıla bilər və s. 
Turist xidmətlərinin xüsusi xassələri baxımından qeyri-nağd ödənişlər turizm sferasında xüsusilə 
əhəmiyyətlidir. Bank məhsulunu elə yaratmaq lazımdır ki, turistin qarşısına çıxan bütün situasiyalarda 
bu, turizm xidmətlərinin istehlakını maksimum stimullaşdırsın. Bu gün Azərbaycan plastik kartlar 
bazarının inkişaf tempinə görə Türkiyə ilə bir səviyyədədir. Belə ki, 2013-ci ilin oktyabr ayından 
sistem genişləndirilib və dövlət ödəniş portalına (DÖP) çevrilib. DÖP-nin yaradılmasında məqsəd 
nağdsız ödənişlərdən istifadənin genişləndirilməsi, büdcə ödənişləri prosesinin sadələşdirilməsi, eləcə 
də "Elektron hökumət"in yaradılması çərçivəsində həyata keçirilən layihələrin milli ödəniş sisteminin 
infrastrukturu ilə inteqrasiyasıdır. Plastik kartların istifadəsində keyfiyyətli sıçrayışa nail olmaq üçün 
Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) 2012-2016-cı illər üçün Azərbaycan Respublikasında müasir 
elektron ödəniş xidmətlərindən istifadəni artırmaq üçün Dövlət Proqramının reallaşdırılmasını başa 
çatdırıb. Bununla yanaşı, 2014-cü ildə GoldenPay şirkəti WebMoney elektron pul qabının Azərbaycan 
analoqu olacaq bir layihə başlamaq, həmçinin də e-Bay-in analoqu olan e-ticarət portalı yaratmaq 
niyyətindədir. Həmçinin 2014-ci ildə Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi nağdsız ödənişlərin 
demək olar ki, bütün sahələrini əks etdirəcək e-ticarət haqda hesabat təqdim etmişdir. Azərbaycanda 
ilk beynəlxalq pul köçürmələri sistemi 2007-ci ilin oktyabrında yaradılan Caspian Money Transfer 
(CMT) oldu. Hazırda Azərbaycanda pul köçürmələri bazarında CMT-dən əlavə Western Union, 
Miqom, Blizko, Privat Money, Bıstraya poçta, Lider, Xpress Money, Zolotaya Korona*, Monex və 
başqaları kimi bir neçə pul köçürmə sistemləri mövcuddur. Turizmdə bank sahibkarlığının mahiyyəti 
turizm şirkətləri, turizm və turizm sahəsində fəaliyyət göstərən təşkilatların və turistlərin özlərinin 
onların istirahəti, səyahətləri və turist istehlakının digər növlərinin bank məhsullarına olan ödəniş 
qabiliyyətli tələbinin ödənilməsindədir ki, bunun da spektri daim təkmilləşdirilir. Xüsusi bir məhsul 
olan plastik kartların təhlili onların turistlərə xidmətdə üstünlüklərini göstərdi. Plastik kartların turistlər 
üçün cəlbediciliyi aşağıdakılarla müəyyən edilir: istirahət və səyahət zamanı ödənilməsinin son dərəcə 
rahatlığı; istirahət və səyahət zamanı pul itkisi riskinin minimuma qədər azaldılması; turistin 
əvvəlcədən gözləmədiyi əhəmiyyətli qiyməti olan xidmət və ya digər malın dərhal satın almaq 
imkanı;müəyyən sosial icmaya məxsusluğu sübut edən prestijlik və s. Plastik kartların turizm 
agentlikləri və digər turizm təşkilatları baxımından cəlbediciliyi: müştərilərin əhəmiyyətli artım və 
buna müvafiq əmtəə dövriyyəsinin artım imkanı; turizm təşkilatlarının müştəriləri plastik kartlardakı 
pul ilə psixoloji olaraq asan ayrılırlar; turizm təşkilatının prestiji,reytinqi, ona olan güvən artır və s. 
Azərbaycanın Mərkəzi Bankı (AMB), nağdsız ödənişlərin stimullaşdırılması üçün dövlət proqramı 
hazırlamışdır ki, bu da 2012-2016-ci əhatə edəcək və bu dövlət proqramının əsas məqsədi elektron 
ödəniş sistemlərinin potensialından səmərəli istifadəni, normativ-hüquqi bazanı təmin etmək, əhali və 
subyektləri məlumatlandırmaq, bu xidmətlərdən daha fəal istifadə etməyə cəlb etməkdir. Proqrama 
əsasən, Azərbaycanda nağdsız ödənişlərin xüsusi çəkisi növbəti beş il ərzində bir neçə dəfə artacaq. 
AMB növbəti beş ildə bu istiqamətdə Baltikyanı ölkələrin səviyyəsinə çatmağı planlaşdırır. Ölkə 
Prezidentinin 6 dekabr 2016-cı il tarixli fərmanı ilə təsdiq olunmuş və rəsmi mətbuatda dərc olunmuş 
“Azərbaycan Respublikasında ixtisaslaşmış turizm sənayesinin inkişafına dair Strateji Yol 
Xəritəsi”ndə vurğulanır ki, mövcud imkan və potensialdan səmərəli istifadə etməklə Azərbaycan 
2025-ci ilədək həm regionda, həm də digər dünya ölkələri arasında cəlbedici turizm məkanlarından 
birinə çevriləcək. 2025- ci ildən sonrakı dövr üzrə perspektiv isə ölkəni dünyada turistlərin ən çox 
üstünlük verdikləri 20 turizm məkanından birinə çevirməkdir. Yol Xəritəsində bu sektor üzrə 
uzunmüddətli perspektivə nail olmaq məqsədilə 2020- ci ilədək olan dövr üçün ölkə üzrə turizm 
sektorunda dörd əsas hədəf müəyyənləşdirilmişdir: Birinci hədəf Bakının turizm potensialından tam 
istifadə edilməsi; İkinci hədəf milli səviyyədə daha yaxşı idarəetmənin təşkili, turizm və rekreasiya 
zonalarının yaradılması, mövsümiliyin aradan qaldırılması üçün regional səviyyədə turizm 
infrastrukturunun inkişafı, hava əlaqələrinin yaxşılaşdırılması, viza prosedurlarının sadələşdirilməsi də 
daxil olmaqla, turizm sektorunun inkişafı üçün ölkə üzrə əlverişli mühitin formalaşdırılması;
2014-cü il yanvarın 15-dən Azərbaycanın 13 aparıcı bankı “Qızıl tac” sistemi üzrə xidmət 
göstərməyə son qoymuşdur. Servislə əməkdaşlıqdan imtina haqda qərar “Qızıl tac” sistemi üzrə 
əməliyyatların rentabelliyinin aşağı olması və bu bankların şrkərlə əməkdaşlığının effektivsizliyi