Tovar-moddiy zaxiralar quyidagi holatlarda tan olinadi:
- tashkilotga aktiv bilan bog‘liq kelgusidagi iqtisodiy naf kelishiga ishonch mavjud bo‘lsa;
-aktiv qiymatini ishonchli baholash mumkin bo‘lsa;
1. Tovar-moddiy zaxiralar haqida tushuncha va ularni tan olish
- ularga bo‘lgan mulk huquqi o‘tsa.
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
TOVARLAR
ASOSIY IShLAB ChIQARISh
ҲОМАШЁ
MXHS-2 bo‘ycha
A
D
B
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
Yillar
Jami aktivlar
Joriy aktivlar
TMZ
Foizda jami aktivlarga nisbatan
Foizda joriy aktivlarga nisbatan
A
1
2
3
4=3/1*100
5=3/2*100
2017
8 973,1
4 087,5
2 282,2
25,43%
55,83%
2018
14 804,7
7 396,5
4 197,9
28,36%
56,76%
2019
28 875,0
13 516,8
6 057,4
20,98%
44,81%
2020
39 543,7
13 673,6
5 689,9
14,39%
41,61%
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
TMZ tarkibi
2017
2018
2019
2020
Ishlab chiqarish zahiralari
2 232 850,0
4 038 714,0
5 873 075,0
3 033 822,0
Tugallanmagan ishlab chiqarish
14 583,0
23 919,0
25 315,0
2 592 707,0
Tayyor mahsulot
34 746,0
135 246,0
159 040,0
63 338,0
Jami
2 282 179,0
4 197 879,0
6 057 430,0
5 689 867,0
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
TMZlar quyidagilarning eng pasti bo’yicha baholanadi:
- Haqiqiy tannarxida
- Sotishning sof qiymatida
BHMS bo‘ycha
TMZlar quyidagilarning eng pasti bo’yicha baholanadi:
- Haqiqiy tannarxida
- Sotishning sof qiymatida
MXHS bo‘ycha
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
Uzoq muddatli aktivlar tarkibidan tovar-moddiy zaxiralar tarkibiga o‘tkazilgan aktivlarning tannarxi ushbu uzoq muddatli aktivlarning balans (qoldiq) qiymati bo‘yicha belgilanadi
- bojxona bojlari va yig‘imlari;
- tmzni xarid qilish bilan bog‘liq bo‘lgan soliq va yig‘imlar summalari;
- tmz ta'minotchi va vositachi tashkilotlar orqali xarid qilinganda ularga to‘lanadigan to‘lovlar (vositachilik haqi);
- tmzni xarid qilish bilan bog‘liq bo‘lgan tmzni sertifikatlash va ularni texnik shartlarga muvofiq sinash bo‘yicha xarajatlar
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
Tovar-moddiy zaxiralarni hisobga olishning qo‘llaniladigan tartibi tashkilotning hisob siyosatida aks ettiriladi.
Uzoq muddatli aktivlar tarkibidan tovar-moddiy zaxiralar tarkibiga o‘tkazilgan aktivlarning tannarxi ushbu uzoq muddatli aktivlarning balans (qoldiq) qiymati bo‘yicha belgilanadi
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
Tovar-moddiy zaxiralarning ishlab chiqarish tannarxiga ularni ishlab chiqarish bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan, ishlab chiqarish texnologiyasi va uni tashkil etish sifatidagi xarajatlar kiritiladi
Bunda ushbu xarajatlarga quyidagilar kiradi:
bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar;
bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari;
ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar.
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
1) tegishli birlikning identifikasiyalangan tannarxi bo‘yicha;
2) o‘rtacha tortilgan qiymat bo‘yicha (AVECO);
3) TMZ xarid qilingan vaqt bo‘yicha dastlabki zaxiralar tannarxi bo‘yicha (FIFO).
BHMS bo‘ycha
tegishli birlikning identifikasiyalangan tannarxi bo‘yicha;
o‘rtacha tortilgan qiymat bo‘yicha (AVECO);
TMZ xarid qilingan vaqt bo‘yicha dastlabki zaxiralar tannarxi bo‘yicha (FIFO).
LIFO
MXHS bo‘ycha
2. Tovar-moddiy zaxiralarni turkumlash va baholash tartibi
TMZ (mahsulotlar va ishlar, xizmatlar) tannarxini aniqlash usullari ularning turi, ishlab chiqarish turi, uning murakkabligi, tugallanmagan ishlab chiqarishning mavjudligi, ishlab chiqarishning davomiyligi, tovar-moddiy zaxiralar nomenklaturasiga bog‘liqdir.
Mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) tannarxini aniqlashning asosiy usullari bo‘lib oddiy, me'yoriy, buyurtmali, bosqichli usullar hisoblanadi, savdo tashkilotlarida esa xarajatlarni inventar' baholash usuli qo‘llanilishi mumkin.
