Translation or itinerary: (philosophy of) Azerbaijani literary terms in thresholds of cultures

Multiplicity manfestations of şərab

Maraqlıdır ki, ingilis dilinə tərcümədə şərab-çaxır “wine”, rus dilinə “вино” [wino] kimi tərcümə olunur. Leksik-semantik baxımdan eyni köklü “винa” [wina] (sin, günah) anlamına gəlir. Beləliklə, tərcümə sözün və onun ifadə etdiyi məzmunun tərcümə edənin interpretasiyası və background’dan asılı olaraq tam fərqli söz və gətirib çıxara bilər.

Bu sualların cavabı daha qədim keçmişə müraciət etmək, sakral içənək probleminə müraciət etmək zərurəti doğurur. Həmin sakral içənəklər, onlara müvafiq sözlərlə birlikdə başqa mədəniyyətlərə miqrasiya etməklə, zaman-zaman yeni çalarla dəyişir və müəyyən vaxtdan sonra yeni semiotik vahidə çevrilir.

Maraqlıdır ki, pivə, viski və diqər alkoloqollu içkilərdən fərqli olaraq tərcümədə ingilis dilində həm üzüm budağı və yarpağı (vine), həm də üzüm özü (wine) günah sözü ilə eynidir. Rus dilində isə üzümün adı виноград olmaqla günah aləmi kimi tərcümə oluna bilər (вино – şərab, град – şəhər/ город). Bu məqam bir tərəfdən əvvəlki mədəniyyət qatlarının (üzüm - proto-semitik wayn, o cümlədən qədim finikiyalılrada ), ifadəsi ola bilər, digər tərəfdən şərab xristian dinində Yevangeliye’yə görə nahaqdan və əzablarla qətlə yetirilmiş İsa peyğəmbərin qanının simvoludur. Sakral içki və günah bir semiotik kladistikada ola bilməz. Bu iki fərqli, ilk baxışda adı ekvivalent tərcümədə iki dinin ziddiyəti kimi anlaşılır. Hətta Quranda islamın dini kitabında cənnətdə söz verilən dörd sakral içənəkdən biridir: “sharaban tahuran” (təmiz “şər+ab”? ) kimi xatırlanır: “Onlara təmiz içənək veriləcək”(“Their Lord will serve them with the pure drink”.) ³.

Еще одним, казалось бы противоречивым моментом является то, что в священной книге Ислама, вино упоминается как один из четырех сакральных напитков («sharaban tahuran» (чистый şər+ab” ; чистая, но «плохая вода»?), обещанных в раю: «им будут давать чистый напиток»? и виночерпием будет сам всевышний? (“Their Lord will serve them with the pure drink”) ⁴. Как, например, в рубаи Мовлана Джелаладдина Руми «Свет вина»: «О ты, неверный муж, вину сказавший  “нет” !
Считать его питьём из винограда - бред.
Фиал его - душа, а хмель в нём - чистый свет,