Transport logistikasi

 
 
Taqrizchilar
J.M.Mahmudov
– Samarqand davlat universiteti matematik 
modellashtirish kafedrasi dotsenti, DSc;
D.K. Yakubjanova
– Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
Samarqand filiali direktor oʻrinbosari, PhD
O‘quv qo‘llanma SamDU Kengashining 2021 yil 30 noyabrdagi (5-sonli 
bayonnoma) yig‘ilishi qarori bilan chop etishga tavsiya etilgan.
 
ISBN 978-9943-5943-1-9 
 
 
© Samarqand davlat universiteti, 2021
 

---

3 
MUNDARIJA 
 
 
KIRISH ......................................................................................................... 7 
1 - BOB. LOGISTIKA. LOGISTIKAGA KIRISH .............................. 8 
1.1. Logistikaning mohiyati va asosiy qoidalari .................................... 8 
1.2. Logistikaning tarixiy ildizlari ....................................................... 12 
1.3. Asosiy tushunchalar va ta‘riflar ................................................... 13 
1.4. Logistika vazifalari va tamoyillari ............................................... 14 
2 - BOB. LOGISTIK OQIMLAR. LOGISTIK OPERATSIYALAR, 
TIZIMLAR VA ZANJIRLAR ............................................................. 18 
2.1. Logistik oqimlar ........................................................................... 18 
2.2. Logistik tizim umumiy nazariyasi ................................................ 21 
2.3. Logistik tizim turlari .................................................................... 24 
3-BOB. TRANSPORT LOGISTIKASINING USULLARI. 
TRANSPORT LOGISTIKASIDA XARAJATLARNI 
BOSHQARISH .................................................................................... 30 
3.1. Logistika va uning vazifalari ........................................................ 30 
3.2. Logistika xarajatlari tushunchasi, ularning mohiyati va tasnifi ... 31 
3.3. Logistikada xarajatlarni hisobga olish tizimiga qoʻyiladigan 
talablar ................................................................................................. 45 
3.4. Logistikada xarajatlarni hisobga olish muammolari .................... 49 
4 - BOB. LOGISTIKANING FUNKSIONAL YOʻNALISHLARI. 
XARIDLAR LOGISTIKASI ............................................................... 53 
4.1. Logistik tizimlar ........................................................................... 53 
4.2. Xaridlar logistikasining mohiyati, vazifalari va funksiyalari. 
Korxonada xizmatni sotib olish ........................................................... 55 
4.3. Korxona xaridlarini rejalashtirish ................................................. 57 
4.4. Xaridlarni yetkazib beruvchini tanlash vazifasi. Yetkazib 
beruvchini tanlash usullari. Yetkazib berish shartlarini tanlash .......... 60 
5 -BOB. ISHLAB CHIQARISH VA TAQSIMOT
(TARQATISH) LOGISTIKASI .......................................................... 65 

---

4 
5.1. Taqsimot logistikasi tushunchasi va qoʻllanilish sohasi ............... 65 
5.2. Mahsulot yetkazib berish kanallarini tanlash ............................... 67 
5.3. Taqsimlash tizimida omborlarning optimal miqdorini aniqlash .. 70 
6-BOB. TRANSPORT VA AXBOROT LOGISTIKASI ....................... 73 
6.1. Transport logistikasi ..................................................................... 73 
6.2. Yuklarni tashish texnologiyasi ..................................................... 77 
7-BOB. OMBORDA LOGISTIKA JARAYONI. TRANSPORT–
OMBOR XIZMATLARI MARKETINGI .......................................... 82 
7.1. Asosiy tushunchalar ..................................................................... 82 
7.2. Transport marketingi .................................................................... 86 
7.3. Transport va omborlarni tahlil qilish ........................................... 87 
7.4. Transport ombor xizmatlari ......................................................... 91 
8-BOB. TRANSPORT FAOLIYATINING LOGISTIK JIHATLARI. 
LOGISTIKADA INVENTARIZATSIYANI BOSHQARISH ........... 94 
8.1. Savdo inventarizatsiyasini boshqarish tizimi ............................... 94 
8.2. Inventarizatsiya uchun asosiy qoidalar ........................................ 94 
8.3. Moddiy javobgar xodim tomonidan ―mavjudligi‖ boʻyicha 
inventarizatsiya qilish jarayonini modellashtirish............................... 97 
8.4. Moddiy javobgar xodim tomonidan ―boricha‖ inventarizatsiya 
jarayonining matematik modeli .......................................................... 98 
9 - BOB. TRANSPORT LOGISTIKASIDA YUK TASHISH 
TIZIMLARI ....................................................................................... 103 
9.1. Yuk tushunchasi ......................................................................... 103 
9.2. Yuklarning xavflilik belgilari..................................................... 105 
9.3. Tara va uning xizmati ................................................................ 107 
9.4. Taralarning turlari ...................................................................... 108 
9.5. Yuk joʻnatuvchi va qabul etuvchi punktlar ................................ 110 
9.6. Mahsulotlani yetkazib berish tizimlari ....................................... 111 
10-BOB. YOʻLOVCHILAR TASHISHNING AXBOROT-
LOGISTIK TEXNOLOGIYALARI .................................................. 116 
10.1. Yoʻlovchilarni tashish texnologiyasida logistik yondashuv ... 116 
10.2. Yengil avtomobillarda yoʻlovchilar tashish ............................. 118 

---

5 
10.3. Shahar yoʻlovchi transportini ijtimoiy va mantiqiy tizimlari 
munosabati ......................................................................................... 119 
10.4. Shahar yoʻlovchi transportida logistik texnologiyalar va logistik 
tizimlar strukturasi ............................................................................ 124 
10.5. Shahar yulovchilarini transport xizmatlarida soʻrovlari omillari
 ........................................................................................................... 125 
11-BOB. TRANSPORT LOGISTIKASIDA TARIFLAR. LOGISTIK 
KOʻRSATKICHLAR ......................................................................... 127 
11.1. Transport vositalarining ish unumiga ta‟sir etuvchi asosiy 
logistik koʻrsatkichlar ........................................................................ 127 
11.2.Transport vositalarining ish unumiga asosiy texnik-ekspluatatsion 
omillar ta‘siri ..................................................................................... 130 
12-BOB. TRANSPORT LOGISTIKASIDA 
MARSHRUTLASHTIRISH MASALALARI ................................... 137 
12.1. Logistikada marshrutlashtirishni oʻrni ..................................... 137 
12.2. Marshrutlashtirishda transport masalasi ................................... 141 
13-BOB.
TRANSPORT LOGISTIKASIDAN PRAKTIKUM ............... 144 
13.1.
 
Masalalar
 
yechishga misollar.................................................... 145 
- Taqsimot masalalari .................................................................... 145 
- Resurslarni yuklash masalasi....................................................... 151 
- 
Optimal rejalash masalasi ............................................................. 157 
- Logistik taqsimot (tarqatish) sxemasini tanlash masalasi ........... 160 
- Yetkazib beruvchini tanlash masalasi ......................................... 162 
- Logistik tizimning imkoniyatlarini aniqlash masalasi................. 164 
- Moddiy ehtiyojlarni rejalashtirish masalasi ................................. 165 
- ABC va XYZ-analiz masalasi ...................................................... 169 
- Yuk oqimlarining ogʻirlik markazini aniqlash masalasi ............. 176 
- Omborxonalarni optimal joylashtirish masalasi (omborlar soni va 
koordinatalarini xarajatlarga koʻra aniqlash) .................................. 178 
- Buyurtma hajmi tayin boʻlgan zahiralarni boshqarish modellari . 183 
13.2. Mustaqil oʻrganish ta‘lim topshiriqlari ............................................ 190 
Nazorat test topshiriqlari ........................................................................... 191 

---

6 
Xulosa ....................................................................................................... 197 
Glossariy ................................................................................................... 198 
Foydalanilgan va tavsiya etilgan adabiyotlar ........................................... 208