Tteeaacchhiinngg anguage and literature scientific-methodological journal of the ministry
Yüklə 3,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elyor IMOMOV, Qo‘qon davlat pedagogika instituti o‘qituvchisi TURLI TILLARDA (O‘ZBEK VA INGLIZ) KASB-HUNAR LEKSIKASIGA
|
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Dilmurod Quronov. Abdulhamid Cho’lpon. Jadid, Yoshlar uyi nashriyoti – T :.2022 2. Abdulhamid Sulaymon og’li Cho’lpon, “She’rlar, hikoyalar, she’riy va nasriy tarjimalar”. – T:.Zabarjad media, 2022-yil 3. Cho’lpon Abdulhamid. Asarlar. 4 jildlik.A.Cho’lpon; - Toshkent:Akademnashr, 2016. - 544b 4. B. Nazarov, A. Rasulov, Q. Qahramonov, Sh. Axmedov. O’zbek adabiy tanqidchiligi tarixi. – T:.Cho’lpon nomidagi mat- baa ijodiy uyi nashriyoti, 2012 96 e-mail: til_adabiyot@umail.uz 2023-yil 7-son Kichik tadqiqot Elyor IMOMOV, Qo‘qon davlat pedagogika instituti o‘qituvchisi TURLI TILLARDA (O‘ZBEK VA INGLIZ) KASB-HUNAR LEKSIKASIGA OID BO‘LGAN ATAMALARNING LINGUOKULTUROLOGIK TADQIQI Yigirmanchi asr tilshunoslik sohasida keskin burulishlar va yangi sohalar asri bo‘ldi, deyish mumkin. Chunki bu davrda tilshunoslikka ko‘plab yangi qarashlar, yangi fikrlar va tezislar, yangicha fan tarmoqlari kirib keldi. Texnologiya va globallashuv asrining sohalari ham o‘ziga xos bo‘lib, unda ishlatiladigan terminlar ham umumiylashib bormoqda. Bugungi kunda fan tarmoqlaridagi ko‘plab so‘zlarni tushunish qiyin emas, chunki ular har bir millatda mavjud bo‘lib, juda kam farq qiladi. Bugungi kungacha termin tushunchasi fanda turlicha talqin qilinmoqda. Ba’zi tilshunoslar terminga ilm va texnikaga oid so‘z va iboralarnigina emas, barcha uy-ro‘zg‘or asboblari nomlarini, ishlab chiqarishning hozirgi darajasidagi qurollarnigina emas, balki o‘tmishdagi ibtidoiy qurollarning barcha nomlarini, shuningdek, kustarchilik, kasb-hunarga oid so‘zlarni ham kiritadilar. Shuning uchun ham kasb-hunarga oid atamalarning tadqiqi bugungi kun tilshunoslik sohasining dolzarb masalalaridan biridir. Atamalarning har ikkala, o‘zbek va ingliz tillarida juda ko‘p ekanligini hisobga olgan holda, ularni mavzuviy guruhlarga bo‘lib o‘rganish samaraliroq bo‘ladi. Xususan, o‘zbek atamashunoslari S.Ibrohimov, S.Akobirov, Olim Usmon, R.Doniyorov, X.Shamsiddinov, A.Madvaliyev va boshqalar ta’kidlaganlaridek, bu kabi tahlil atamalarning umumiy boyligini ko‘rsatishga ko‘maklashadi, ularning sohalarga bo‘lib o‘rganilishini osonlashtiradi, bundan tashqari, foydalanilayotgan so‘zlarning turli sohalarda turli ma’nolarni ifodalashi ko‘rsatilib, uning mazmunan qanchalar boy ekanligi ham namoyon bo‘ladi. Atamalarni ikki katta guruhga ajratish mumkin bo‘lib, ular quyidagilardir: 1) umumiylik xususiyatiga ega bo‘lgan atamalar; 2) xususiylik xususiyatiga ega bo‘lgan atamalar. Umumiy atamalar deb, bir terminologik tizimning barcha yo‘nalishlari uchun tushunarli bo‘lgan atamalarga aytiladi. Masalan, sportdagi musobaqa, sovrin, sovrindor, yutuq, g‘alaba, birinchilik, chempionat, ko‘rik, trener, hakam atamalarini sportning barcha turlarida bemalol qo‘llash mumkin. Fizikaga oid issiqlik, temperatura, jism, elektr, magnit, gaz, harakat, energiya, maydon singari atamalar haqida ham shu fikr maqbul. Biroq, xususiy atamalar esa, faqatgina bitta mavzuiy guruh doirasida amal qiladi va ularni shu mavzudagina qo‘llay olamiz. Misol tariqasida, yuqorida keltirilgan fizikaga oid atamalar uning barcha sohalarida qo‘llanilishi mumkin bo‘lgani holda gravitatsiya, diod, termoster, kondensatsiya, kapillyar hodisalar singari atamalar yoki kimyoga oid gidroksid, oksid, sulfat kislotasi, xlorid kislotas kabi atamalar tor ixtisos doirasida qo‘llaniladi. Bu kabi atamalar faqatgina shu sohada qo‘llanila olinishi bilan xarakterlidir. Bunday holatni ham o‘zbek, ham ingliz tillarida, fanlarning barcha yo‘nalishlari va sohalarida kuzatish mumkin. O‘zbek tilining barcha leksik manbalarida bo‘lgani kabi atamalarning ham o‘z boyish va rivojlanish yo‘llari bor va ular tillarning rivojlanishidagi umumiy qonuniyatlarga muvofiq keladi. Dunyoda chetdan so‘z o‘zlashtirmagan birorta ham til yo‘q, degan qarash uning terminologiyasiga ham to‘g‘ri keladi. “Hamma tillarda ham yangi tushunchani ifodalash uchun yo boshqa tildan tayyor termin qabul qilinadi, yo shu tilning o‘zida mavjud bo‘lgan so‘z yoki termindan foydalaniladi, yo bo‘lmasa, yangi termin yasaladi”, deb yozadi S.Akobirov. Yuqorida ta’kidlab o‘tganimizdek, kasb-hunar atamalarining lingvokognitiv tadqiqi keng tahlil qilinishi mumkin. Chunki, bugungi kundagi globallashuv hodisasi ko‘plab kasblarga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatmoqda. Masalan, kompyuter texnologiyalari yoki IT sohasini oladigan bo‘lsak, unda ko‘plab so‘zlarning tarjima qilinmasdan ishlatilishini sezamiz: Yüklə 3,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|