Tteeaacchhiinngg anguage and literature scientific-methodological journal of the ministry

 
o‘zbek tili darslarida mustaqil ta’limni samarali tashkillashtirish, o‘zbek tilini jadal o‘rganuvchilar uchun leksik 
minimum tanlash masalasi,
 
elektron darsliklarda test topshiriqlariga qo‘yiladigan talablar, o‘zbek tilini intensiv o‘qitishda matn 
bilan ishlash,
 
xorijliklar uchun badiiy matn ustida ishlash masalalari kabilar borasida fikr-mulohazalar bayon etilgan.
Kalit so‘z va iboralar:
Til, ta’lim, milliy kolorit, masofaviy ta’lim, leksik minimum, test, ifodali o‘qish, erkin mushohada, 
pedtexnologiya, emotsional hissiyot, didaktik, smantik
.
Ta’lim jarayonini moddiy-texnikaviy bazasini takomillashtirish, ta’lim jarayonida an’anaviy darsni tashkillashtirish 
bilan bir qatorda zamonaviy interfaol ta’lim jarayonini yo‘lga qo‘yish kabilar yuqorida sanab o‘tilgan masalalar 
yechimini topishda samarali natijalar bermoqda.
Ta’lim–tarbiya jarayonining mahsulini yaqqol ko‘rsatadigan muhim jihat egallangan bilimni to‘g‘ri namoyish 
eta olishdir. Talabalarda bilim salohiyatlarini to‘liq namoyish eta olish ko‘nikmalarini rivojlantirish ta’lim sohasidagi 
dolzarb muammo sanaladi.
Ma’lumki, inson tafakkurida paydo bo‘lgan har qanday bilim-tasavvur uning nutqida til vositasida to‘laligicha 
o‘z ifodasini topadi. Nutq madaniyati inson kamolotini yaqqol namoyish qiluvchi serqirra, serjilva, emotsional 
hissiyotga boy, murakkab va doimiy ravishda rivojlanib, takomillashib boruvchi harakatdagi jarayondir.
Nutq madaniyatini egallash esa ko‘p bilim va ko‘nikma talab qiladigan murakkab voqelik hisoblanadi. Nutq 
madaniyatining ajralmas yozma va og‘zaki shakllari mavjud bo‘lib, har ikkisini egallash talabaning bilim saviyasini, 
savodxonlik darajasini namoyish etadi.Talabalarda kommunikativ savodxonlikni oshirish ularning og‘zaki va yozma 
nutqlarini to‘g‘ri shakllantirish bilan bevosata bog‘liq.
Hozirgi kunda zamonaviy informattsion texnologiyalar inson hayotining ajralmas qismiga aylangan. “Zamonaviy 
axborot va kompyuter texnologiyalari, raqamli va keng formatli telekommunikatsiyalar, internetni nafaqat maktab, 
litsey, kollej va oily o‘quv yurtlariga, balki har bir oilaga joriy qilish harakatlari bugungi kunda tobora kuchayib 
bormoqda. Aynan zamonaviy aloqa va axborot texnologiyalari tizimini keng ko‘lamda rivojlantirish mamlakatimiz 

---

48
e-mail: [e-mail]
2023-yil 7-son
Tadqiqot
va jamiyatimiz taraqqiyot darajasini ko‘rsatadigan mezonlardan biri bo‘lib xizmat qiladi”. Jamiyatning hamma 
sohalarida bo‘lgani kabi ta’lim tizimiga ham kompyuter texnologiyalari shiddat bilan kirib keldi va o‘zining munosib 
o‘rnini egalladi. Kompyuter texnikasi erishgan yutuqlarni ta’lim jarayoniga tatbiq etish orqali noan’anaviy ta’lim 
usullarini, pedagoglar orasida keng targ‘ib etish imkoniyatlarini oshiradi. Mazkur jihatlar inobatga olinsa, ta’lim-
tarbiya jarayonida kompyuter texnologiyalaridan samarali foydalanish masalasi bugungi kun davlatimiz tomonidan 
olib borilayotgan ta’lim siyosatining muhim ahamiyatga molik tomonlaridir.
Til ta’lim sohasidagi intensiv o‘qitish jarayonlari o‘quv materialini fan-texnikaning so‘ngi yutuqlari bilan 
uyg‘unlashtirish, shu bilan birga, mazmunini boyitish, yangi tadqiqot usullarini ta’lim jarayoniga keng joriy etishni, 
bilimlarni tahlil qilish va ularni bir tizimga solishni taqazo etadi. 
Hozirgi kunda zamonaviy o‘quv jarayonini information texnologiyalarsiz tasavvur qilish juda qiyin. Ta’lim 
arayonida kompyuterlardan foydalanish darsning samarasini, sifatini oshirishda qo‘l kelmoqda. Yangi pedogogik 
va axborot texnologiyalari bugungi kun til ta’limi jarayonini ham yuqori darajaga ko‘tarishi mkonini yaratadi.
Ayniqsa, bu holat xorijiy til o‘rganish borasida juda ham samarali ekani amalda o‘z isbotini topmoqda.
Kompyuter texnologiyalarini bevosita dars jarayoniga kirib kelishi
Dars jarayonini ijodiy ruhda o‘tishini ta’minlaydi;
Talabalar faolligini oshiradi;
Vaqt tejaladi;
Baholashda qulayliklar yaratadi (katta sonli guruhlarda juda samarali);
Masofali ta’lim tizimini yaratadi;
Mustaqil ta’lim joriy etilishi imkoniyatlarni kengaytiradi;
Masofadan turib elektron kutubxonadan foydalanishga imkon beradi.
Shu ma’noda elektron darsliklar, lug‘atlar, internet ma’lumotlaridan foydalanish tilni intensiv o‘qitishda katta 
imkoniyatlarni yaratadi. Ta’lim berishning shunday uslublari va vositalari mustaqil ta’lim olishda, talabalarning bilim 
tilni tez muddatda egallashlarida katta amaliy yordam beradi. Talabalarning vaqtini tejab ish samarasini oshirishda, 
o‘z bilimlarini muntazam nazorat qilishlarida kompyuterning roli muhim. Chet tillarini o‘qitish va o‘rganish jarayonida 
zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalari imkoniyatlaridan foydalanishning keng yo‘lga qo‘yilishi 
ta’lim samaradorligini oshiribgina qolmay, til ta’limining mobilligini ham ta’minlaydi. Bu esa, o‘z navbatida, yuqori 
darajada axboratlashgan, texnik jihatdan to‘la ta’minlangan o‘quv jarayonini tashkillashtirishni, o‘quvchilarning 
bilim darajasini nazorat qilishning maxsus usullarini joriyqilishni talab qiladi.
Hozirgi kunda zamonaviy ta’lim jarayonida keng qo‘llanayotgan electron darsliklar axborotni jamlash va uzatish; 
talabalarning bilimini nazorat qilish; innovatsion texnologiyalar asosida bilim berish; mustaqil bilim olish imkonini 
kengaytirish; ta’lim jarayonini talaba qiziqishlariga moslashtirish; jarayonni nazorat qilib turish va takomillashtirib 
borish va til o‘rganuvchining bilimlarini tahlil qilib borish imkoniyatiga ega.
Elektron darsliklarda an’anaviy darsliklardan afzalligi shundan iboratki, ma’lumot bazasi ancha katta bo‘lib, 
dastur “sensor” xususiyatlariga ega bo‘lib, zamonaviy ta’limda interfaollikni oshirish, shuningdek, mustaqil ta’lim 
jarayoni uchun muhim omildir.
Bugungi kunda respublikamizning barcha ta’lim muassasalarida zamonaviy ta’limning qator usullaridan keng 
va samarali foydalanilmoqda.
Zamonaviy uzluksiz ta’lim tizimini amalga oshirishda, xususan, chet tillarini o‘qitish samaradorligini ta’minlashda 
jarayonni axborotlashtirishsiz tasavvur qilish mushkul. Zamon talabi darajasidagi axborot texnologiyalari,s 
hubhasiz, ta’lim sifatin yuqori darajaga olib chiqadi. Bu esa, o‘z navbatida, pedagoglar oldiga axborotlashtirilgan 
ta’lim jarayonini tashkil etish, bilimni nazorat qilish va baholashning yangi, tezkor hamda samarali uslublarini 
yaratish vazifasini qo‘yadi.