Turg'unov Baxtiyor Husanboy o’g’lining

Olingan natijalar taxlili
Fevral-mart oylarida to'plangan qattiq tugunli ildiz qismlari (2-3 tugunli) maxsus ekish uchun eng mos bo'lgan.Kurtaklarning sinishi 10-15 kunlik ekilgandan keyin sodir bo'ladi.Eksplantlarning taxminan 85-90% MS +9 µM BAPda javob berdi. 1-jadvaldagi har bir tugundan tiklangan 3-4 kurtaklar - MS muhitida sitokinin (BAP, Kn) kontsentratsiyasining sitrus limonining tugun kurtaklari segmentlaridan kurtaklar parchalanishiga ta'siri (kuzatish 4 haftadan keyin qayd etilgan)

Sitokininkonsentratsiyasi	Nisbati%da	Harbirekplantdagi kurtaklarsoni ±SD	Rasmgatushirish uzunligi(sm)+
BAP
9.0	95	3.40±0.54	1.62±0.39
18.0	90	1.00±0.00	0.72±0.20
23.0	85	1.00±0.00	0.62±0.16
Kn
9.3	o	0	0
18.6	35	1.00±0.00	0.64±0.27
23.2	40	1.00±0.00	0.84±0.47

BAP ning yuqori konsentratsiyasida (18 va 23 µM) har bir tugunda hosil bo'lgan kurtaklar soni kamaydi. Kn unchalik samarali emasligi isbotlangan (1-jadval). BAP kontsentratsiyasining oshishi kurtaklar soni va kurtaklar uzunligining pasayishiga olib keldi. Kn dan foydalangan holda shunga o'xshash o'sish turgunlar sonini doimiy ravishda ushlab turdi, aµMo o'simta uzunligining ortishiga olib keldi. ANOVA tahlillari shuni ko'rsatdiki, ikkala davolash ham kurtaklar soni va kurtaklar uzunligi uchun statistik jihatdan yuqori ahamiyatga ega.

O'simliklarning ko'payishi Kurtaklari uzilishidan so'ng, har bir tugunda 3-4 kurtaklari bo'lgan ona eksplantlari 0,2µM BAP bilan to'ldirilgan o'zgartirilgan MS muhitiga o'tkazildi. Ko'plab yangi tabaqalangan kurtaklardan faqat bittasi apikal ustunlik natijasida cho'zilgan.Turli o'simliklarning bir xil o'sishiga erishish uchun faqat bittasi apikal ustunlik natijasida cho'ziladi. Differentsial kurtaklarning bir tekis o'sishiga erishish va apikal ustunlikni yo'q qilish uchun etakchi kurtaklar nishlari kesilgan. O'zgartirish eksplantning har bir tugunidan 10-15 ta kurtaklar differensiatsiyasiga yordam berdi. Bunday o'zgartirish, shuningdek, subkultura va ko'paytirish paytida o'simliklarning bir xil o'sishi uchun zarur deb topildi.

5- Rasm. Limon o’simligining ko’payish jarayonlari
Dastlabki eksplantlardan ko'paygan kurtaklar yig'ib olindi va dastlabki eksplant qayta tiklangan kurtaklar asosi bilan bir necha marta yangi muhitga o'tkazildi. Kurtaklarning yangi hosilini (har bir tugunda 12-13 kurtaklar; o'rtacha kurtaklar nish uzunligi 4,5 sm) 25-28 kun oralig'ida olti martagacha dastlabki eksplantdan yig'ib olish mumkin. Biroq, har bir tugundan hosil bo'lgan kurtaklar soni asl eksplantlarning keyingi takroriy ko'chirilishida kamaydi. In vitro-qayta tiklangan kurtaklar turli xil muhitlarda subkultura qilinganda, odatda kuchli defoliatsiyani ko'rsatadigan turli xil javoblarni ko'rsatdi.MS muhitini keyingi o'zgartirish orqali kurtaklar ko'payish tezligining sezilarli o'sishiga erishish mumkin. Bunga NH4NO3 va KNO3 darajasini MS muhitining yarmigacha kamaytirish va 0,22, 0,44, 2,22 yoki 4,4 µM tezlikda (NH4)2SO4 va BAP qo'shilishi kiradi. 0,22µM BAP bilan o'zgartirilgan muhitda har bir eksplantdan 18-20 ta kurtaklar ajratiladi (har bir kurtak 8-11 sm o'lchanadi) (1-rasm). BAPning yuqori konsentratsiyasida 15 dan 16 gacha kurtaklar hosil bo'ldi; aµMo, bu kurtaklar bo'yi qotib, shishalangan (2-jadval).BAP kontsentratsiyasining kurtaklar soniga ta'siri 95% da sezilarli bo'lsa, kurtaklar uzunligi uchun 99% da sezilarli edi.Kurtaklar har 4 haftada subkultura qilingan. Kurtaklar to'liq rivojlangan barglari bilan sog'lom edi(2-rasm). Ular madaniyatda 38 oydan ortiq vaqt davomida saqlanib kelinmoqda.Agar subkulturatsiya kechiktirilsa, madaniyatlar yomonlashdi. Bugungi kunga qadar 200 ga yaqin kurtaklar in vitroda hosil qilingan.

Xulosalar

Qishda ona o'simlikni kesish orqali sezgir nodal eksplantlar olingan. Bizning topilmalarimiz yog'ochli o'simliklarda, qattiq kesilgan o'simlikning kurtaklaridagi qo'ltiq osti meristemalari psixologik qayta tiklanishga ko'proq mos keladi va to'qimalar madaniyatiga yaxshi javob beradi. MS muhiti ko'p sonli o'simlik turlarini, shu jumladan mevali o'simliklar mikroko'paytirish uchun tez-tez ishlatilgan.Biroq, C.limon kulturalari aµMoniy sulfatning past konsentratsiyasi bilan o'zgartirilgan MS muhitida yaxshiroq o'sdi. BAP kurtak kurtaklarini faollashtirish va tugunli eksplantlardan bir nechta kurtaklar hosil qilish uchun kerak edi. BAP ning sitokinin sifatida Kn dan
ustunligi ko'plab yog'ochli tizimlarda qayd etilgan. BAP boshqalarga qaraganda barqarorroq, arzonroq sitokinindir va avtoklavlanishi mumkin bo'lgan yagona moddadir. Sitokinin meristemalarni faollashtirish orqali kurtaklarning parchalanishini keltirib chiqaradi va kurtaklar ko'payishiga olib keladi. Qo'ltiq osti kurtaklarining o'sishi kurtakdagi sitokinin darajasi bilan yaxshi bog'liqdir. Sitokinin qo'ltiq osti kurtaklarining o'sishini mustaqil ravishda tartibga soladi, deb taxmin qilinadi. C.limonning mikroklonallangan kurtaklari NAA bilan davolashdan keyin ham in vitro, ham issiqxonada ildiz otadi.Bu IBA in vitro ham, in vivo ham yog'ochli o'simliklarning mikroko'paytirilgan kurtaklarini ildiz otish uchun kuchliroq auksin ekanligi haqidagi umumiy konsensusga ziddir.NAA IBA ga qaraganda tezroq tashiladi.Bu kombinatsiya asosiy in vitro
bosqichini yo'q qiladi, shuning uchun ham ishlab chiqarish tannarxini, ham davomiylikni kamaytiradi.Ko'chatlarning qotib qolishi bilan bir vaqtda o'simliklarning in vitro ildiz otishi o'simliklarning omon qolishi nuqtai nazaridan yaxshiroq deb hisoblanadi.In vitro ildiz otishdan asosiy afzalligi shundaki, tuproqqa o'tish paytida ildizlarning shikastlanishi ehtimoli kamroq. Bundan tashqari, ildiz otish sodir bo'lganda, ildiz otish tezligi yuqori va ildiz sifati ko'pincha yaxshilanadi. Xulosa qilib aytganda, C.limonning tanlangan kattalar o'simligining tugunli eksplantlari yordamida takrorlanadigan va affektiv mikroko'paytirish protokoli ishlab chiqilgan. O'simliklarning bir xil o'sishi va uzunligi bilan yuqori ko'payish tezligiga erishildi. Mikroklonallangan kurtaklar in vitroda ildiz otib, muvozanatli o'simliklarga aylanib, issiqxonaga muvaffaqiyatli ko'chirilish arafasida.

Foydalanilgan adabiyotlar

1.R. G. Butenko, E. A. Sheveluxa In vitroda yuqori o'simliklarning madaniy hujayralari biologiyasi va ularga asoslangan biotexnologiya. Moskva: FBK-Press Moskva, 1960.152 b.
2.Doroshchenok O.V. Citrus L jinsining ikki turining mikroklonal ko'payishi // Biologiya va ekologiyada fundamental va amaliy tadqiqotlar: mintaqa materiallari. int bilan. stud ishtiroki. ilmiy. konf. Perm, 2016 yil, 31-33-b.Арзуманов В.А., Маматов К.Ш. Результаты исследование устойчивости сортов винограда к мучнистой росе // Илмий-амалий конфиренция маърузалар матни. – Тошкент: 2013. 125-127 б.
3.Jayanthi M, Sarika N, Sujatha G, Mathur R. K, Rao C S andMandal P K. 2013 Evaluation of SSRs (microsatellites) fordetecting genetic variability in oil palm (Elaeis guineensis)clone.
Current Horticulture 1(1): 3–6.
4.Саимназаров Ю.Б, Абдураманова С. In vitro шароитида гилоснинг кучсиз ўсувчи Gisela-5 пайвандтагини турли хил озуқа муҳитларида културага киритиш ва қайта културалаш // Агро илм 4(67)-сон – Тошкент 2020. 36-38 б.
5. Высоцкий В.А.Клональное микроразмножение и оздоровление плодовых растений и декоративных кустарников/ В.А. Высоцкий//Сб.науч.тр./ВНИИС им И.М.И.В.Мичурина– Мичуринск, 1989 – с.3-5.
6.S. Singh, B.K. Ray, S. Bhattacharyya, and P.C. Deka: In vitro propagation of Citrus reticulate Blanco and Citrus limon Burm: HORTSCIENCE 29(3):214-216. 1994.
7.Kaptsinel M.A. O'sib borayotganRostov viloyatida sitrus ekinlari. Rostov n / a: Kitob. nashriyot uyi, 1953,84 s.
8.Samarina L.S. In vitroda limonni mikroko'paytirish va saqlash usullarini optimallashtirish: muallif. dis. ... Cand. biol. fanlar. M., 2013.23 b.
9. Azcon-Bieto, J. (2008) O'simliklar fiziologiyasi asoslari. McGraw-Hill. Ispaniyaning Interamerikalik fuqarosi. 655 bet.
10. Fitohormonlar: o'sish regulyatorlari va biostimulyatorlar (2007) Semantikadan agronomiyaga. Oziqlanish. Qayta tiklangan: redagricola.com
11. Gomes Cadenas Aurelio va García Agustín Pilar (2006) Fitohormonlar: metabolizm va ta'sir qilish tartibi. Castelló de la Plana: Universitat Jaume I. DL nashrlari. ISBN 84-8021-561-5
12. Jordan, M., va Casaretto, J. (2006). Gormonlar va o'sish regulyatorlari: auksinlar, gibberellinlar va sitokininlar. Squeo, F, A., & Cardemil, L. (tahrir). O'simliklar fiziologiyasi, 1-28.
13. Jordan, M., va Casaretto, J. (2006). Gormonlar va o'sish regulyatorlari: etilen, absisik kislota, brassinosteroidlar, poliaminlar, salitsil kislotasi va yasmonik kislota. O'simliklar fiziologiyasi, 1-28.
14 . Internet ma’lumotlari.