Turizmda maxsus turlar

Turizmdagi asosiy turlarning tarifi

Talabalardan turizmning turlarini sanab bering degan savolga talaba - ichki turizm, xalqaro turizm, kiruvchi turizm, chiquvchi turizm, avtoturizm deb keyinchalik ziyoratgoh turizmi, ekologik turizm, sport turizmi deb davom etadi.

Javobdan malum bo‘ladiki, talaba turizmning turlarini statistika uchun kerak bo‘ladigan turistlar oqimini hisobga oladigan ichki, xalqaro, kirish va chiqish turistlar harakatiga qo‘shib yubormoqda. Ichki, xalqaro, kirish va chiqish turizmi deganda turistlarning sonini hisobga olish va o‘sish yoki kamayishga qarab rejalashtirish ishlarini amalga oshirish tushuniladi. Bu ko‘rsatgichlar turizmdagi tur emas. Turizmdagi tur turistning malum bir qiziqish obekti-turistik resurs – makonni anglatadi.
Turizm rivojlangan mamlakatlarda qaysi turlar ro‘yxatga olingan va qaysi belgilar asosida turni nomlashganligini bilmaganimiz pand bermoqda.
Aleksandrova A.Yu. ma’lumotlari bo‘yicha turizmdagi maxsus turlar qo‘yidagilar iborat:

1. 
   Shahar turizmi.
   
2. 
   Ishchanlik turizmi.
   
3. 
   Qishloq turizmi.
   
4. 
   Ekologik turizm.
   
5. 
   Sport turizmi.
   
6. 
   Ziyoratgoh turizmi.
   

Bu turlarni tahlil qilganimizda sport turizmi to‘rtta turga ajratilgan:

• 
  tog‘ sport chang‘i turizmi;
  
• 
  golf turizmi;
  
• 
  dayv turizmi;
  
• 
  ekstremal holatlardagi turizm.
  

Yuqoridagi turizm turlarini maxsus yoki asosiy deb ajratish xususiyatlarini topish qiyin. Ekologik, ziyoratgoh va sport turizmlari jahonda eng katta turistlar oqimini tashkil qiladigan turlar hisoblanadi. Golf, Dayv turizmi va eksterimal turizm turlarini diniy, tarixiy, ekologik va sport turizmi turlariga tenglashtirib bo‘lmaydi. Demak Rossiya davlati turizmida turizmdagi turlar darajalarga ajratilgan emas.
Tur – ma’lum marshrutda, ma’lum muddatda taqdim etiladigan, turli xizmatlar (joylashtirish, ovqatlantirish, transport xizmati, maishiy, turistik ekskursiya va boshqa xizmatlar to‘plamidir).
Butunjahon turizm tashkilotining (VTO) – ma’lumotlari bo‘yicha turizmda beshta (turini) istiqbolli yo‘nalish deb e’lon qilgan.

1. 
   Sarguzasht turizmi.
   

Bu tur asosan tog‘ cho‘qqilariga chiqish, suv osti kemalarida sayohat qilish va «erning oxiri» ga sayohat yo‘nalishlarida rivojlanib bormoqda. O‘zbekistonda bu turni tog‘ so‘qmoqlari, cho‘llar bo‘ylab va Orol dengizi havzasiga sayohat marshrutlari bo‘yicha rivojlantirish mumkin.

2. 
   Dengiz va suv havzalari bo‘ylab sayohat turizmi.
   
3. 
   Madaniyatni o‘rganish turizmi.
   
   1. 
      diniy ziyoratgoh turizmi.
      
   2. 
      Madaniy-tarixiy turizm.
      
4. 
   Ekoturizm.
   
5. 
   Mavzuli turizm.
   

1. 
   iqlimni o‘rganish.
   
2. 
   hayvonot olamini o‘rganish.
   
3. 
   o‘simlik dunyosini o‘rganish.
   
4. 
   paleontologiyani o‘rganish.
   

Qayd qilingan ro‘yxatda bizning fikrimizcha katta turistlar oqimini tashkil qiluvchi turlar jamlangan.
Turizmning shakllari va turlari deyilganda xalqaro statistika sayohatlarining yo‘nalishlari bo‘yicha qo‘yidagi shakllarni ajratish mumkin.

1. 
   Ichki turizm – o‘z davlati chegarasida sayohat. Ekspertlar xulosasiga ko‘ra sayoh 80-100 km dan oshgan masofaga sayohat qilsa, turizm sayyohi deyiladi.
   
2. 
   Kirish turizmi - O‘zbekistonga boshqa davlatlardan turistlarning kelishi.
   
3. 
   Chiqish turizmi – agar O‘zbekistonlik Malayziyaga sayohat qilsa, chiqish turizmi (turist) bo‘ladi. Malayziyaga borgandan keyin, u turist Malayziya uchun kirish turizmiga kiradi.
   
4. 
   Milliy turizm – ichki va chiqish turizm shakllarini birlashtiradi.
   
5. 
   Xalqaro turizm – kirish va chiqish turizmlaridan tashkil topadi.
   

Shuning uchun ham rossiyalik mutaxassislar adabiyotidagi chalkash tasniflardan foydalanib O‘zbekistonda turizmning qaysi turlarini rivojlantirish istiqbollari borligiga to‘xtalish fikrimizcha to‘g‘ri bo‘ladi.
Umuman olganda turizmning turlarini belgilashda O‘zbekiston uchun qulay bo‘lgan usulni qo‘llashimizni hech kim taqiqlamaydi. Respublikamizda turizmni rivojlantirishga jadal kirishilayotgan ekan, turizmdagi turlarni salohiyatiga qarab, ularga keladigan turistik oqimlarga qarab ma’lum bir guruhlarga ajratishimiz mumkin.
Turistik resurslar salohiyatiga qarab Respublikamizda turizmdagi quyidagi asosiy turlarni rivojlantirish mumkin va bu turlarni asosiy turlar deb qabul qilish lozim.