Önerme XXX, önerme sonucu. - Bu yerde zikredilen iki mısra La
tin şairi Ovide’e aittir (Amours,
II, 19); önce Spinoza’nın onları doğru
yerde kullanmadığını işaret etmek gerekir; ikinci olarak zikrettiği ötekin
den önce geliyor. Evli bir kadının âşığı, aşırı ilgisizliğinden dolayı kocası
na sitem ediyor; yalnız kaba bir insan tehlikesiz ve mücadelesiz sevmek
ten haz duyabilir; hakiki âşık hem ummak, hem korkmak ister.
Birçok yorumlayıcılar zannetmişler ki Spinoza Latin şairini yanlış an
lamıştır ve W. Meijer gibi bazı yorumlayıcılar da Ovide’in mısralarını
ters anlamda çevirmişlerdir: “İnsan sevdiği zaman ummak ve korkmayı
ortak olarak duymak ister; başkasının kötü gördüğünü seven kimse duygu
suzdur.”
Bu yorumlamayı kabul etmek gerekeceğini sanmıyorum. Spinoza’nın
ikinci olarak zikrettiği, halbuki Ovide’de birinci olan mısra, eğer doğru
olarak çevrilecek olursa, buraya çok elverişli olabilir. Sevdiği kadın için
kimsenin rekabete girmediği âşık bazen sevdiğinden uzaklaşır ve onun
gerçekten sevilmeye değer olup olmadığını endişe içinde düşünür; tersi
ne, eğer başkaları da bu kadını arıyorlarsa, ona karşı arzusu artar. Bir
çocuk da, başkasının sanısına uyması yüzünden, arkadaşlarının beğen
medikleri bir oyuncaktan bıkar. Biz eşyaya çoğu kere başkalarının ona
biçtikleri paha yüzünden ve bizim ona sahip olmamız tartışma konusu
olduğu için değer veririz.
