Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

Önerme  XXX.  scolie. 
-  a)  Land’ın  metninde  yaptığım  ve  externae 
kelimesi  yerine  iki  yerde  internae  kelimesini  kullanmadan  ibaret  düzelt­
me,  bana  biraz  daha  aşağıda  Spinoza’nın  kendinden  memnun  olmadan 
söz ettiği pasajda şeref (gloire) söz konusu olduğu zaman haklı görünüyor. 
Land,  bununla  birlikte,  onu  reddediyor,  çünkü:  Birinci  bölümde,  önerme 
8’in 2’nci scolie’sinde Spinoza asıl tabiatta göz önüne alınan şeyin tanımın­
da  dahil  bulunmayan  her  nedeni  belirtmek  için  “dış  neden”  kelimesini 
kullanıyor.  Land’a  göre  bir  dış  nedenin  bulunduğu  yerin  nedenlenmiş 
şeyle  aynı  fertte,  yani  burada  açıklanacak  sevinç  veya  kederde  olmasına 
hiçbir şey mani değildir. Bu işaretin, şimdi incelediğimiz scolie’de bir dış

---

NOTLAR 321
objeye ait sevinç veya kederle bu hisleri duyan aynı kimseye ait bir sevinç 
veya kederin karşılığını gösterme zorunluluğu önünde üstün değerde oldu­
ğu  söylenemez.  Gebhardt  yalnız  kendinden  memnun  olmaya  ait  pasajda 
externae  yerine  internae  kelimesinin  konmasını  kabul  ediyor.  Scolie’nin 
ilk satırlarının dikkatle okunması beni ilk sanımda ısrara zorluyor. Haki­
katte  Spinoza’nın  gloria  ve  pudor  dediği  ruh  halleri  başka  insanlar  tara­
fından fakat yaratıcıları olduğumuz bir fiil vesilesiyle elverişli ya da elve­
rişsiz  olarak  verilen  (Bkz.  Tanım  30  ve  31)  ve  bizim  haklı  veya  haksız, 
övme  veya  yerme  objesi  olduklarına  inandığımız  bir  hükme  bağlı  görü­
nüyor.  Fikrin  sevinç  ya  da  kederle  birlikte  bulunmasının  nedeni  öyle  ise 
bizdedir, yoksa bizim dışımızda değildir.
b)  Benim  “başka  durumlarda”  diye  çevirdiğim  alias  kelimesi  (s.  303, 
satır  11)  şüphesiz  başkası  tarafından  verilen  hükme  bakmadan  kendin­
den  memnun  olunan,  ya  da  tersine,  kendinden  memnun  olunmayan 
duruma tatbik edilir.