Tanım III, açıklamalar. - Sayfa 181, satır I, Latince actus kelimesini
çevirmek için kullandığım fiil (acte) kelimesi, keder edilgisine tatbik edilin
ce, sade kederin gerçek bir ruh hali olduğunu belirtir. Bu hal ya da daha
ziyade, bu kelimeye Bergson’un verdiği anlamda, bir ilerlemedir (progrès). Tanım VI ve
açıklamalar. - Spinoza’nın özel olarak hedef edindiği
yazar Descartes’tır; bkz. Traité des passiones, öd. 79; nitekim Court Traité'ye
de bakınız, II, ch. V ve açıklamalar.
Tanım XXIV. - Spinoza’nın şefkat (miséricorde) dediği duygulanış
misericordia aşağı yukarı bizim kelimenin âdi anlamı ile sempati dediğimiz
şeydir.
Organların yaptıkları ya da yapmak üzere oldukları hareketlere, ba
zen psikologlarca harekî (motrice) denilen hayaller karşılıktır. Ruhun hal
leriyle bedenin duygulanışları arasında var olan karşılıklılık dolayısıyla,
eğer bir hareket fizik bakımdan imkânsızsa o imkânsız gibi tasarlanacak
tır. Hatırladığımız bir uygunsuzluk ya da hedef olduğumuz bir alay yüzün
den yapılabilecek olan bir şeyi yapmaya gücümüz olduğuna inanacak olur
sak, böyle bir durum tamamen farklıdır. Spinoza’nın açıklamasında göz
önünde bulundurduğu sanı budur.
