Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

Dördüncü Bölüm
Önsöz. 
- Yetkin ve  eksik (yetkinsiz),  iyi ve kötü kavramları için Spi­
noza’nın  Court  Traité  adlı  kitabında  (I,  fasıl  X  ve  ona  ait  olan  açıklayıcı 
nota bkz. Cilt I, s. 519).
Tanım III ve IV. 
- Spinoza’nın mümkün ile zorunsuz arasında kabul 
ettiği  seçiklik  “Zihin  Reformu  Hakkında  Kitap”  adlı  eserinde  (54  ve  57) 
söz  ettiği  iki  türlü  yapmalar  (fiction)  veya  fikirlere  karşılıktır,  bu  iki  tür­
den biri varoluşa ait fiction lar, öteki öze ait fiction’lardır.
Aksiyomlar. 
-  Önerme  37,  bölüm  V’in  scolie’sinde  göstermiş  olduğu 
gibi, Spinoza burada şeyleri mekânda ve süre içinde göz önüne alıyor. Bu 
aksiyomun  faydası  hemen  görülüyor:  İnsanın  bir  tabiat  parçası  olması, 
onun varoluşunun sonsuz sayıda başka varoluşlara bağlı olması ve bunun 
sonucu olarak onun yalnız sınırlı bir süre olması gibi tekil bir şeyin düşün­
cesindeki gelişme için bu yetebilirdi. Spinoza’nın dediği gibi -3’üncü öner­
menin  kanıtlamasında-  dış  nedenlerin  gücü  insanın  gücünü  sonsuzca 
aşar. Dördüncü bölümün aksiyomunda matematikçilerin bildirdikleri ilke­
den mülhem görünüyor ki, o da şudur: Kendisinden daha büyük bir sayı 
olmayan hiçbir sayı yoktur. Önerme 10, bölüm II’de işaret etmiş olduğum 
gibi  Spinoza  tekil  şeyleri  matematik  özlerle  analojisine  göre  kavrıyor,  ya 
da  tasarlıyor.  Eğer  onlardan  birinin  gücü  sayı  cinsinden  tanımlanabilse, 
apaçık görülür ki, açık ve seçik olarak ondan daha büyük biri her zaman 
tasarlanabilir.  Ve  birinci  bölümün  6’ncı  aksiyomu  dolayısıyla  bu  fikre 
(ideatum)  karşılık  bir  obje  vardır:  Her  ne  kadar  bölüm  I,  önerme  8’in 
ikinci  scolie’sine  göre  bu  obje  aktüel  olarak  var  olmayabilirse  de!  Fakat 
birinci  bölümün  35’inci  önermesi  dolayısıyla,  meydana  gelmesi  Tanrının 
gücünde olan her şey zorunlu olarak vardır.