Turkiye Klinikleri j psychiatry-Special Topics 2015;8(2)
Yüklə 176,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Turkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics 2015;8(2) 10 ilişsel davranışçı terapi (BDT) terimi, adından da kolayca anlaşılacağı gibi içinde bilişsel ve davranışçı iki unsur içerir. Bu unsurların felsefi, kuramsal ve klinik arka planları vardır. Esasen bilişsel davranışçı terapi tabirinin tek bir terapi yöntemini ya da okulunu temsil etmediği daha ziyade bir çatı kavram ol- duğunu akılda tutmak gerekir. 1 Ancak hangi uygulama olduğu fark etmeksizin ku- ramın merkezinde “öğrenme ve yeniden öğrenme” olgusu yer alır. 2 Bu gözden geçirmede bilişsel davranışçı terapilerle ilgili olarak hem kuramsal hem de klinik uygulamalar hakkında genel bir çerçeve çizmeyi amaçladık. Bunu yaparken öncelikle kuramsal arka planlar üzerinde duracağız. Daha sonra da alanda Dünden Bugüne Bilişsel Davranışçı Terapiler: Teori ve Uygulama Ö ÖZZEETT Bilişsel davranışçı psikoterapiler çeşitli terapi okullarını içinde barından bir çatı terimdir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) duygudurum, anksiyete, kişilik, yeme, madde kullanımı, tik ve psi- kotik bozukluklarının tedavisinde kullanılan; yapılandırılmış, kısa-süreli, bugüne odaklı ve direk- tif bir psikoterapidir. BDT güncel problemlerin çözümüne ve işlevsiz düşünce ve davranışların değiştirmeye odaklanır. Esasen bu isim temel davranışçı ve bilişsel prensiplerin bir bileşimini ifade eder. Bu uygulama, belli bir ruhsal bozukluğun tek bir davranışçı veya sosyal öğrenme prensibiyle açıklanmayacağını daha ziyade davranışçı, sosyal öğrenme ve bilişsel perspektiflerin birlikte kulla- nılarak anlaşılabileceğini kabul eder. BDT “sorun çözme” ve “eylem yönelimli” bir tedavi yaklaşı- mıdır. Bu gözden geçirmede biz bilişsel davranışçı terapilerin tarihi gelişimini ve kendilerine özgü kavramsallaştırmalarına dair genel bir çerçeve çizmeyi amaçladık. AAnnaahh ttaarr KKee llii m mee lleerr:: Bilişsel terapi; davranışçı; psikoterapi; tedavi AABBSS TTRRAACCTT Cognitive behavioral psychotherapy is an umbrella term consisting of various therapy schools. Cognitive behavioral therapy (CBT) is a structured, short-term, present-oriented, and di- rective psychotherapy for many psychiatric disorders including mood, anxiety, personality, eating, substance abuse, tic, and psychotic disorders. CBT is directed toward solving current problems and modifying dysfunctional (inaccurate and/or unhelpful) thinking and behavior. The name actually refers the therapy based upon a combination of basic behavioral and cognitive principles. This pro- cedure acknowledges that there is no single behavioral or social learning principle can account for distinct psychological problem of a human rather psychological disorders can be understood by using behavioral, social learning, and cognitive perspectives together. CBT is "problem focused" and "action oriented" in its therapeutic approach. In this review we draw a framework in an attempt to understand of the history and the conceptualizations of the cognitive behavioral therapies. KKeeyy W Woorrddss:: Cognitive therapy; behavioral; psychotherapy; treatment TTuurrkkiiyyee KKlliinniikklleerrii JJ PPssyycchhiiaattrryy--SSppeecciiaall TTooppiiccss 22001155;;88((22))::1100--2200 Kadir ÖZDEL a a Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği, Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara Yazışma Adresi/ Correspondence: Kadir ÖZDEL Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği, Ankara, TÜRKİYE kadirozdel@gmail.com Copyright © 2015 by Türkiye Klinikleri DERLEME Kadir ÖZDEL DÜNDEN BUGÜNE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİLER: TEORİ VE UYGULAMA Turkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics 2015;8(2) 11 hâkim olan klinik uygulamaların tarihsel sürecine göz atacağız. Burada amacımız konuyla ilgili tüm ayrıntıları vermekten ziyade günümüzde psikolojik tedavi alanında kabul gören klinik BDT uygulamalarıyla ilgili bir pers- pektif oluşturmak olacak. KURAMSAL ARKA PLAN DAVRANIŞÇILIK Birçok yazar modern psikolojinin başlangıcını Wundt olarak kabul eder. On dokuzuncu yüzyılın ortalarında psikoloji bir temel bilim olarak biyoloji ve felsefeden ay- rılmıştır. 3 Aynı dönemde Rus fizyolog Ivan Petroviç Pav- lov (1849-1936) bugün bildiğimiz “klasik koşullanma” kavramını ortaya koydu. Pavlov köpeklerin sindirim sis- temi üzerinde çalışırken, bazen yiyecek olmadan da ör- neğin zil sesini duyduklarında da köpeklerin salyalarının aktığını fark etti. Tekrarlayıcı deneyler sonucunda göz- lenen durum şuydu: (nötr bir uyarıcı), normal şartlar al- tında köpekte salya akmasına yol açan bir başka uyarıcı olan “etten” (koşulsuz uyarıcı) hemen önce verildiğinde, bir süre sonra köpeğin sadece zil çalındığında da salya akma tepkisi veriyordu. Böylece “koşullanma” veya “öğ- renme” gerçekleşmiş oluyordu. Klasik koşullanmanın insan davranışlarına da uygulanabildiğini gösteren ise J. B. Watson oldu. Watson, 3,5 yaşındaki bir çocuğa bir tav- şanın bulunduğu ortamda şiddetli bir ses vermiş ve o ço- cuğun tavşandan korkar haline geldiğini göstermiştir (günümüz koşullarında bu deney ciddi etik ihlaller içer- mektedir ancak o dönemde bu tür deneyler yapılmıştır). Bununla birlikte insan davranışları yalnızca bir takım ref- leks yanıtlara indirgenemeyecek kadar karmaşıktır. Bu sorunun yanıtını bulmada B. F. Skinner’in çok büyük kat- kısı olmuştur. Skinner yaptığı hayvan deneylerinin so- nuçlarıyla oluşturduğu kuramla davranışçı kuramı neredeyse bütün insan davranışlarını davranışçı ilkelerle açıklayabilecek bir konuma getirmiştir. Skinner’ın ta- nımladığı edimsel koşullanma organizmanın çevrede gerçekleştirdiği bir etkinlik neticesinde ortaya çıkan so- nuca göre o davranışın sıklığının artmasına veya azal- masına dayanır. Bu kuramın temel kavramları “edimsel koşullanma ve pekiştirme”dir. 4 Bu noktada hem klasik koşullanma hem de edimsel koşullanma ile ortaya çıkan temel kavramlar üzerinden geçmekte yarar var. Tablo 1 Yüklə 176,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|