Turmush darajasi standartlarini hisoblashning roli va usullari reja

Amalga oshirilgan hisob-kitoblar, shuningdek, oilalar sonining ko‘payishi va uning jinsi va yoshi tarkibining o‘zgarishi bilan oqilona byudjetlar o‘zgarishining qiziqarli naqshlarini aniqladi. Ular, xususan, byudjetning xarajatlar qismining hajmiga ta’sir qiluvchi hal qiluvchi omillar oilaning kattaligi va uning a’zolarining yosh tarkibi ekanligini ko‘rsatdi.

Oila a’zolarining jinsiy tarkibi, ayniqsa, bolalar, oila xarajat­lari miqdoriga kam ta’sir qiladi. Shu munosabat bilan, faqat bolalarning jinsida farq qiladigan oilalar uchun byudjetning bitta versiyasini loyiha­lash maqsadga muvofiqdir.

Standart byudjetlarning muhim xususiyati oilaning kattaligi bilan ortib boruvchi nisbiy tejamkorlikdir. Bu oila xarajatlarining bir qismi doimiy bo‘lishi va uning a’zolari soniga bog‘liq emasligi sababli paydo bo‘ladi.

Ratsional xarajatlar tarkibi, aksincha, oilaning kattaligi bilan o‘zga­radi (masalan, oila a’zolari sonining ko‘payishi bilan oziq-ovqat va ishlab chiqarish mahsulotlariga xarajatlar ulushi ortadi va mebel xarajatlari ulushi kamayadi).

Turmush darajasini hisoblashda me’yoriy ehtiyojlar

Ehtiyojlarni me’yoriy hisoblash yordam berishi mumkin bo‘lgan muhim muammolardan biri bu byudjetning yetarliligini asoslashdir.

Yetarlilik byudjeti, birinchi navbatda, nafaqat fiziologik jihatdan to‘liq bo‘lgan, balki ma’lum bir mintaqa va ma’lum vaqt oralig‘ida aholining ovqatlanishida ustun bo‘lgan oziq-ovqat mahsulotlarini o‘z ichiga olishi kerak. Shuningdek, iste’moldagi o‘zgarishlarning umumiy tendensiyalarini hisobga olish kerak.

Ratsion muammosining hisob-kitoblaridan O‘zbekistonning faro­von­lik byudjetini, shuningdek, mamlakatning turli mintaqalari va davr­lari bo‘yicha umumiy farovonlik byudjetini asoslash uchun muvaffa­qiyatli qo‘llanilishi mumkin.

Yashash minimumining me’yoriy hisob-kitoblarida oqilona byudjetlardan foydalanish. Mamlakatning turli mintaqalarida yashash narxi O‘zbekistonda o‘zining hududi va ko‘p millatli tarkibi bilan farq qiluvchi tabiiy-tarixiy va tabiiy-iqlim sharoitlariga qarab shakllanadi. Masalan, ayrim hisob-kitoblarga ko‘ra, O‘zbekistonning Osiyo qismi­ning markaziy, janubiy va g‘arbiy mintaqalari bilan solishtirganda shimoliy hududlarda yashash narxining farqi qariyb 40 foizni tashkil etadi.