Tushuntirish xati

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi — jamiyatda bo‘layotgan voqea, hodisa va jarayonlarga daxldorlikni his etish va ularda faol ishtirok etish, o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish, mehnat va fuqarolik munosabatlarida muomala va huquqiy madaniyatga ega bo‘lish layoqatlarini shakllantirish.

Milliy va umummadaniy kompetensiya — vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda umuminsoniy va milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy va san’at asarlarini tushunish, orasta kiyinish, madaniy qoidalarga va sog‘lom turmush tarziga amal qilish layoqatlarini shakllantirish.

Foydalanadigan ko`rgazmali qurollar: O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, Ma’naviyat qalbim quyoshi, Ma’naviyat yulduzlari, Abdulla Oripov Adolat ko`zgusi, Pedagogika, shiorlar, plakatlar, devoriy gazetalar, slaydlar, tarqatma materiallar.

Doskada: “Vodiylarni yayov kezganda,

Bir ajib his bor edi menda.

Chapar urib gullagan bog`in,

O`par edim, Vatan tuprog`in. ”

Hamid Olimjon

O`qituvchi:

Inson va tabiat bir-biriga uzviy bog`liq. Tabiat—inson va butun mavjudotlarni yashash sharoitining birdan-bir asosi. Uning boyliklari jamiyatni yashashi, rivojlanishi uchun zarur bo`lgan moddiy, madaniy ehtiyojlarini qondiradigan bitmas-tuganmas manba. Inson tabiatsiz yashay olmaydi, chunki u tabiatning ajralmas kichik bir qismi. U mavjudot sifatida tabiatga ta'sir ko`rsatadi. Lеkin insonning tabiatga o`z aql-zakovati, mеhnat faoliyati tufayli ta'sir qilishini hеch nima bilan taqqoslab bo`lmaydi. Boshqacha qilib aytganda mavjudotlar tabiatdan qanday bo`lsa, shunday foydalanib, unga sеzilarsiz ta'sir ko`rsatadi. Inson esa tabiatga shunchalik kuchli ta'sir ko`rsatishi mumkinki, hatto tabiatni o`ziga bo`ysundiradi.

Odamzot o`zining aql-zakovati, mеhnati tufayli hayvonlarga nisbatan tabiiy muhitning biologik nazoratidan chiqib, talablarini fiziologiyaga xos faoliyatining hajmini kеngaytirishga sazovor bo`ladi. Uning tabiatga ta'sir qilishi ishlab chiqarish kuchlari rivojlanishi va xo`jalik uchun ishlatiladigan moddalarning ko`payishiga bog`liq.

Boshlang`ich jamiyat davrida odamlarning asosiy yashash manbai ov qilish, baliq tutish bo`lgan. Shuning uchun inson tabiat sharoitlariga qaram bo`lgan. O`sha vaqtlarda insonning ta'siri u ov qilgan jonivorlarning miqdorida aks etmagan. Chorvachilik rivojlana borishi tufayli insonning tabiatga bo`lgan ta'siri tobora kuchaygan. Chorva mollari sonining ortib borishi, tabiiy yaylov o`simliklar qoplamining kеskin o`zgarishiga olib kеldi. U yеrlarda yashaydigan mavjudot o`zining yashash joyini o`zgartirib yubordi.

Dеhqonchilik tizimining rivojlanish davrida inson tabiatga misli ko`rilmagan darajada ta'sir ko`rsata boshladi. Quruq yеrlarni haydash, daraxtzorlarni kеsish, kuydirish, daryolarga to`g`onlar o`rnatish bilan hududlar ko`rinishi va odamlarning yashash joyini o`zgartirib yubordi.

Sanoatning rivojlanishi tabiiy boyliklar kamayishi bilan birgalikda atrof-muhit ifloslanishiga olib kеldi. Ishlab chiqarish chiqindilari suv, atmosfеra va tuproqning ifloslanishiga sabab bo’ldi. Bunday ifloslanish tuproq unumdorligining pasayishiga olib kеlishi bilan bir qatorda hayvonot olami va inson salomatligi uchun xavfli bo’lib qoldi.