5.5. Fayllarni himoyalash va ularga murojaatlarni boshqarish Axborot kompyuter tizimida saqlanganda, biz uni fizik
shikastlanishdan (ishonchlilik muammosi) va noto‘g‘ri kirishdan
(himoya muammosi) himoya qilishimiz kerak. Ishonchlilik odatda
fayllar nusxalari tomonidan ta’minlanadi. Ko‘pgina kompyuterlarda
fayl tizimi ishdan chiqqan yoki buzilgan taqdirda ularni qayta tiklash
uchun, disk fayllarini ma’lum bir vaqtda (kuniga bir marta, haftada
yoki oyda bir marta) avtomatik ravishda (yoki kompyuter
operatorining aralashuvi bilan) ularni nusxalarini lentalarga saqlash
uchun ko‘chiradigan tizim dasturlari mavjud. Qurilma bilan bog‘liq
muammolar tufayli (o‘qish yoki yozish xatoliklari kabi) fayl tizimlari
shikastlanishi
mumkin,
yuklanishni
ortishi
yoki
uzilishlar,
o‘qish/yozish boshining ishdan chiqishi, haroratning haddan tashqari
o‘zgarishi orqali bo‘lishi mumkin. Fayllar tasodifan o‘chirilishi
mumkin. Fayl tizimi dasturidagi xatolar, shuningdek, fayl tarkibining
yo‘qolishiga olib kelishi mumkin. Himoya turli xil usullar bilan
ta’minlanishi mumkin. Bir foydalanuvchilik tizimda noutbuk yoki ish
stoli kompyuterlari xavfsizligini xonani qulflash yoki boshqa usullar
orqali himoya qila olamiz. Biroq, ko‘p foydalanuvchilik tizimlarda
boshqa xavfsizlikni ta’minlash mexanizmlariga ehtiyoj seziladi.
Birinchi operatsion tizimlar foydalanuvchilar o‘rtasida fayl
almashishni qo‘llab-quvvatlay olmadi. Masalan, oldingi tizimlarda 10
ta foydalanuvchiga xizmat ko‘rsatish uchun kompilyatorning 10 ta
nusxasi talab qilingan. Bugungi tizimlar tizimdagi faol dasturlarning
sonidan qat’iy nazar barchaga xizmat qilish uchun bitta nusxani talab
qiladi. Aslida, har qanday faylni almashish mumkin - ma’lumotlar
fayllari va foydalanuvchi dasturlari fayllaridan tortib tizim
fayllarigacha. Fayllarni almashishning foydalari juda ko‘p.
