U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Tarmoq pog‘onasi
– aloqa tarmog‘ida paketlarni bog‘lash va 
marshrutlashni 
ta’minlaydi, 
xususan, 
chiquvchi 
paketlarning 
manzillarini qayta ishlash, kiruvchi paketlarning manzillarini 
dekoderlash va yuklanish darajasining o‘zgarishiga mos keladigan 

---

221 
javob uchun marshrutlash ma’lumotlarini qo‘llab-quvvatlashni o‘z 
ichiga oladi.
Transport pog‘onasi 
- quyi darajadagi tarmoqqa kirish va 
mijozlar o‘rtasida xabarlarni uzatish, shu jumladan xabarlarni 
paketlarga ajratish, paketlar tartibini kuzatish, boshqaruv oqimlari va 
fizik manzillarning generatsiyasi uchun javobgardir.
Seans pog‘onasi
- jarayonlar o‘rtasida sessiyalar (aloqani 
o‘rnatadi, tasdiqlaydi va tamomlaydi) yoki aloqa protokollarini 
amalga oshiradi. Amalda, kam sonli dasturlar seans pog‘onasidan 
foydalanadi va kamdan-kam hollarda alohida protokollar sifatida 
amalga oshiriladi. Ushbu qatlamning funksiyalari ko‘pincha dastur 
pog‘onasining funksiyalari bilan birlashtirilib, bitta protokolda amalga 
oshiriladi. 
6.5- rasm. OSI modeli 
Fizik 
Amaliy 
Seans 
Tarmoq 
Taqdimot 
Transport
Kanal 
7 
7 
6 
6 
5 
5 
4 
4 
3 
3 
2 
1 
2 
1 
Uzatuvchi 
qurilma 
Amaliy dasturiy 
ta’minot 
Qabul qiluvchi 
qurilma 
Amaliy dasturiy 
ta’minot 
Paket 
Ma’lumot 
Sarlavha 
Fizik aloqa 

---

222 
Taqdimot pog‘onasi
- uning nomidan ko‘rinib turibdiki, tarmoq 
orqali uzatiladigan ma’lumotlarning tarkibini o‘zgartirmasdan taqdim 
etilishini ta’minlaydi. Taqdimot pog‘onasi tufayli, bitta tizimning 
amaliy pog‘onasi tomonidan uzatiladigan ma’lumotlar, har doim 
boshqa tizimning amaliy pog‘onasi tomonidan tushuniladi (ya’ni 
tarjimon vazifasini bajaradi). Shu yerda axborot shifrlanadi va 
deshifrlanadi, va kerak bo‘lgan taqdirda axborotni zichlashtiradi 
(siqadi). Buning natijasida barcha amaliy xizmatlar uchun 
ma’lumotlar almashish mahfiyligi darhol ta’minlanadi. Bunga misol 
qilib, TCP/IP stekidagi amaliy pog‘ona protokollari uchun maxfiy 
xabar almashishni ta’minlaydigan SSL (Secure Socket Layer) 
protokolini keltirishimiz mumkin.
Amaliy pog‘ona
- bu pog‘ona tarmoq foydalanuvchilariga 
fayllar, printerlar yoki gipermatnli veb-sahifalar kabi umumiy 
resurslarga kirish, shuningdek, qo‘shma ishlarni tashkil qilish 
imkonini beradigan turli xil protokollar to‘plami, masalan, elektron 
pochta protokoli. Amaliy pog‘onada ishlaydigan ma’lumotlar birligi 
odatda xabar deb nomlanadi. Bu pog‘onada juda ko‘p turli xil 
protokollar va tegishli amaliy dastur xizmatlari mavjud. Eng keng 
tarqalgan tarmoq fayllarini xizmatlarining ba’zi bir turlari: TCP/IP 
stekidagi NFS va FTP, Microsoft Windowsdagi SMB, Nowell 
Netware operatsion tizimidagi NCP.