U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

 
 

---

173 
 
 
2. Iqtisodiy o‘sishning omillari 
 
Iqtisodiy o‘sishga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni shartli ravishda ikki guruhga 
ajratish mumkin. Birinchi guruh omillar 
taklif omillari
deb ham atalib, 
iqtisodiyotning o‘sish layoqatini belgilab beradi:
1) tabiiy resurslarning miqdori va sifati; 
2) ishchi kuchi resurslari miqdori va sifati; 
3) asosiy kapital (asosiy fondlar) ning hajmi; 
4) texnologiya va fan-texnika taraqqiyoti. 
Bu omillar har birining yalpi mahsulot hajmiga ta’sirini baholash orqali 
iqtisodiy o‘sishni tavsiflash mumkin.
Ma’lumki, yalpi milliy (ichki) mahsulot ishchi kuchi, kapital va tabiiy 
resurslar sarflarining funksiyasi hisoblanadi, ya’ni: 
)
,
,
(
N
K
L
f
Y

,
 
bu yerda: 
Y – yalpi milliy (ichki) mahsulot; 
L – ishchi kuchi sarflari; 
K – kapital sarflari; 
N – tabiiy resurslar sarflari. 
Bu funksional bog‘lanishdan kelib chiqqan holda iqtisodiy o‘sishni belgilab 
beruvchi bir qator xususiy ko‘rsatkichlarni keltirib chiqarish mumkin: 
1)
mehnat unumdorligi (Y/L)
– mahsulot ishlab chiqarish hajmining jonli 
mehnat sarflariga nisbati; 
2)
mehnat sig‘imi (L/Y)
– jonli mehnat sarflarining mahsulot ishlab 
chiqarish hajmiga nisbati; 
3)
kapital samaradorligi (Y/K)
– mahsulot ishlab chiqarish hajmining 
unga sarflangan kapital xarajatlariga nisbati; 

---

174 
4)
kapital sig‘imi (K/Y)
– kapital xarajatlarining mahsulot ishlab chiqarish 
hajmiga nisbati; 
5)