U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8-chizma. Zamonaviy bozor xo‘jaligi modellari. 
Zamonaviy bozor xo’jaligi modеllari 
Mеzonlar 
Ko‘rsatilgan 
mеzonlarga muvofiq 
kеluvchi
davlatlar
Davlat dasturlarining 
maqsadga 
yo’naltirilganligi
Iqtisodiyotni tartibga 
solish tamoyillari 
Davlat sеktorining 
iqtisodiyotdagi ulushi 
Korporativ 
iqtisodiyot
Aralash iqtisodiyot 
Ijtimoiy 
yo’naltirilgan bozor 
iqtisodiyoti
Fuqarolar 
manfaatlarini 
himoya qilish 
Uzoq muddatli 
dasturlarning ishlab
chiqilishi
30% 
Gеrmaniya 
Tadbirkorlikni 
rivojlantirish 
bo’yicha shart-
sharoitlar yaratish 
Taktik usullardan 
ustun ravishda
foydalanish 
10%
atrofida 
AQSH 
Yirik ishlab 
chiqarish man-
faatlarini himoya 
qilish
Asosiy ustuvor-
liklarni bеlgilab 
olish 
Ahamiyatsiz 
darajada 
Yaponiya, 
Shvеtsiya

---

78 
Bozor iqtisodiyotida yuqorida tilga olingan belgi va tartiblar bilan birga, 
barcha hozirgi zamon iqtisodiy tizimlariga xos bo‘lgan bir qator shart-sharoitlar 
bo‘lishi taqozo qilinadi. Bular quyidagilar: ilg‘or texnologiya va yangi texnik 
vositalardan keng miqyosda foydalanish; ishlab chiqarishning ixtisoslashishi. 
Har qanday iqtisodiy tizim singari bozor iqtisodiyoti ham iqtisodiyotning 
umumiy muammolarini ifoda etuvchi quyidagi savollarga javob topishi zarur: nima 
va qancha miqdorda ishlab chiqarish zarur? qanday texnika va texnologiya bilan 
ishlab chiqarish zarur? kim uchun ishlab chiqarish zarur?
Agar bu savollarni umumiy ravishda qo‘yib, unga taraqqiyotning barcha 
bosqichlariga xos bo‘lgan umumiy javobni beradigan bo‘lsak, ularni lo‘nda qilib: 
aholi ehtiyoji uchun zarur miqdor va turdagi tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish; 
mavjud resurslardan samarali foydalanib, yangi texnika va texnologiyalar asosida 
ishlab chiqarish; aholi iste’moli uchun zarur ne’matlarni ishlab chiqarish, deb 
javob berish mumkin. 
Lekin bozor iqtisodiyoti davrida bu savollarga mazkur tizimning o‘ziga xos 
tarixiy xususiyatidan, uning talablari va qonun-qoidalaridan kelib chiqib javob 
beriladi. 
Qisqacha qilib aytganda, bozor iqtisodiyoti sharoitida: 
a) ko‘proq foyda beradigan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqariladi;
b) puli bor, tovarlarni yuqori foyda olish imkonini beradigan narxlarda sotib 
olish layoqatiga ega xaridorlar uchun ishlab chiqariladi; 
v) yuqori foyda olishni ta’minlaydigan, tejash imkonini beradigan texnika va 
texnologiya yordamida ishlab chiqariladi.