Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların
Yüklə 7,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Barama çılıq.
|
Yol arası ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 97 buğda, darı v ə arpa ə kilirdi. Torpaqlar pay ızda şumlanır , yazda is ə h ə min ə razil ə r ə toxum s ə pilirdi. Tarovlu k ə n- dinin torpaqları m ə hsuldar idi. H ə r hektardan on s ə kkiz- iyirmi sentner m ə hsul götürülürdü. Orta hesabla ild ə yüz s ə ks ə n ton taxıl istehsal edilirdi. Taxıl z ə mil ə ri oraqla bi- çilə rdi. Ağsaqqalların verdiyi m ə lumata görə Eyvaz kişinin oğlu Qulu hüseyn vaxt azlığından, ə kin sah ə sind ə çalışar - k ə n gec ə l ə r çıraq işığında işlə y ərmiş. Q ədimalı kişinin oğ - lu Novruzalı bir neçə n ə f ə rin biçib bağladığı d ə rzl ə ri t ə k- başına bağlıyarmış . Bu Tarovlu c amaatının ata-baba ları - nın qoçaq , igid v ə ə m ə ksev ə r olduğundan x ə b ə r verir. B iç in çi l ə r arasında h əmişə yarış ged ə rdi. D ə rzl ə rin bö - yü k v ə s ə liq ə li bağlaması ə sas ə n H əşim, B əşir, L ə tif, Qu- luh üseyn arasında yarışa çevrilə rdi. Onlar b içdiklə ri d ə rz- l ə ri a yrı - ayrı yığıb , taxıl xırmanına t ə hvil ver ə r ə k ə m ə k gü - nü alardılar. Bir gün darı d ə r ə sinin önündə olan Eyvaz ye- rind ə z ə mi biçə nl ə r d ə rzl ə ri bağlayıb h ə r k ə s öz v ə rinin ağzın a yığı r v ə palıd ağacının kölgə sind ə nahar edirdil ə r. Kolxoz s ə dri sah ə ni yoxlayark ə n onun diqq ə tini s ə liq ə il ə bağlanmış böyük d ə rzl ə r c ə lb edir. Palıd ağacının köl g ə si- n ə g ə lib camaatla görüşdükdə n sonra diqq ə tini c ə lb etmiş d ə rzl ə rin kimin olmasını soruş ur. Camaat bir q ə d ə r t əə c- cüb l ə nir. Ona d ə rzl ə rin Qulu hüseyn kişinin olduğu nu bil- dirdil ə r. Kolxoz s ə dri bir söz dem ə d ə n cibind ə n bir qızıl pul çıxarıb Qulu hüseyn kişiyə ver ə r ə k ona t əşəkkür edir. Ə kin sah ə l ə ri cütlə şumlanırdı . Cüt l ə r ə , torpağın möh - k ə mliyind ə n asılı olaraq, bir neçə öküz qoşulurdu . Öküzlə r cütü çə km ə kl ə yer ş umlana rdı. Z ə mi oraqla biçilə rdi, son- ra d ə rz bağlanırdı . Bağlı d ə rzl ə r ulaqla xırmana g ə tirilirdi. Xırmana da iki öküzə v ə l qoşulurdu. Öküzlə r v ə li fırladır, bu zaman sünbüldə n taxıl ayrılırdı, sonra kul əş sovrulur v ə x ə lbird ə n keçirilirdi. Bu zaman taxıl kis ə l ə r ə yığıl araq anbarlara vurulurdu. 1960- cı ild ə Tarovlu k ə ndin ə Laçın rayonundan ilk traktor g ə tiril miş di. Sonrakı ill ə r yük ma şın - la rı v ə kombayn da g ə tirildi. Sovetl ə r birliyi dönə mind ə ta- El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 98 rovlular on k ə ndin daxil olduğu « Sovet Az ərbaycanı» kol- xozunda çalışırdılar. İstə r kolxoz t ə s ərrüfatında ist ə r dig ə r sah ə l ə rd ə çalışan tarovlular öz z ə hm ə tl ə ri hesabına h ə mi- şə ön c ə rg ə d ə gedirdil ə r. Z ə hm ətkeş insanlardan Q ə - dimal ı yev R ə hman, Q ə dimal ı yev Yedigar, Süleymanov Ata kişi, Q ə dimal ı yev Quluhüseyn , S üleymanov Saybalı, Sü leymanov Nuruş, Süleymanov İmamalı, İldırımov H ə - s ə n alı, İldırımov Urman, Şahbazov Ötə rxan, Q ə dimal ı yev Çin giz, Cavadov İnqilab, Eyvazov Tofiq, Şahbazov Oqtay, Şə k ə rliyev Xasay, İldırımov Q ə dir, Cavadov Ə stan v ə başqalarını misal çə km ə k olar. « Sovet Az ərbaycanı» kol- xozunun t ə rkibin ə Çardaxlı, Tarovlu, X ə l ə c, Ə yin, Yuxarı v ə Aşağı Cibikli, Yuxarı v ə Aşağı Xocamsaxlı , Mehrili, Xal- lava k ə ndl ə ri daxil idi. Sovxoz üç yüz ə lli t ə s ərrüfatdan, üç min n ə f ə r ə halid ə n ibar ə t olmaqla, üç ibtidai m ə kt ə b, üç s ə kkizillik v ə iki orta m ə kt ə b, beş klub, üç feld şer -mama m ə nt ə q ə si, bir pioner düşə rg ə si ə halinin xidm ə tind ə idi. Sovxozun on iki traktoru, s ə kkiz yük maşını, üç taxıl biçə n kom baynı, üç « Belarus » markalı traktoru v ə bir ə d ə d « UAZ » mark alı minik avtomobili vardı . Sovxozun 3 min hektar torpaq sah ə si, altı yüz hektar ə kin sah ə si, altı yüz ə lli baş iribuynuzlu mal- qarası v ə anbarları vardı . Mal-qara tövlə l ə ri tam mexanikl əşdirilmişdi. « Tarovlu k ə ndinin sovetliyi yerl əşə n Çar dax lı k ə ndind ə bir klub, bir orta m ə kt ə b, bir idar ə binası yerl əşirdi. 1988-ci ild ə Erm ə nistandan köçürülə n iyirmi beş ail ə üçün Çar - dax lı k ə ndind ə dövlə t t ə r ə find ə n üç otaql ı şə xsi evl ə r inşa edil ə r ə k qaçqınl ara ə v ə zsiz verilmişdir . K ə ndl ə r arası yol- lar asfaltlaşdırılmışdı. Ə halinin ın güzəranın yaxşılaşdırıl - ması üçün xeyli işlə r görülmüşdü. Ə fsuslar olsun ki, b ə d- nam qonşularımızı n m ə krli siyas ə ti n ə tic ə sind ə görü l ə n işlə rd ə n heç bir ə s ə r- ə lam ə t qalmadı» . (09.04.1994 Meh- diyev Nümayiş M ə nsum oğlu nun xatir ə d ə ft ə rind ə n). ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 99 Т ар овлу к ян ди н и н ц м уми эю р ц н ц ш ц El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 100 Tütünçülük : tütün ə sa- s ə n Erm ə nistanla s ə r- h ə d ə ya xın ə razid ə yer- l əşə n Şillanlı da ə kilir- di. Tütünçülük tarovlu- lar üçün m ə cburi xarak- ter da şıyırdı. Tütün şitil - l ə ri may ayın da sa lınır v ə Ağa çayın dan axan arx vasit ə sil ə suva rılırdı. Ya yın ortalarında tütün yığı laraq qurudulur, Qubad lı rayo- nunda yerl əşə n m ə nt ə q ə y ə t ə hvil verilirdi. Tarovlular döv - l ə t ə h ə r il 1,2 ton tütün t ə hvil verirdi. Üzümçülük : sah ə l ə ri k ə ndin Ağ bell ə r adlanan ə ra- zisind ə yerl əşirdi. Üzümçülük t ə s ərrüfatı yetmişinci ill ə rin axırlarında inkişaf etm ə y ə başlamışdı. H ə r ail ə y ə m ə cburi olaraq bir hektara yaxın üzüm sah ə si verilirdi. Üzümçülük t ə s ərrüfatında suvarma sistemind ə n istifad ə olunmurdu. H ə r t ə s ərrüfat orta hesabla hektardan on yeddi, on s ə kkiz ton üzüm yığırdı . Tarovlular t ə r ə find ə n t ədarük edil ə n üzüm ə sas ə n rayonda yerl əşə n şə rab zavoduna t ə hvil ve- rilirdi. Y etmiş ail ə üzümçülük t ə s ərrüfatında çalışırdı. H ə r bir tarovlunun h ə y ə tyani sah ə sind ə meyv ə ağacları il ə ə hat ə olunmuş bağ var idi. Alma, armud, fındıq , c ə viz, qara ə ncir, şaf ta lı, alça , gilas, ə rik v ə başqa meyv ə ağac - la rı bu bağ larda ə kil- mişdi . H ə y ə tyani sa- h ə l ə rd ə t ə r ə v ə z m ə h- sulla rı ndan pomidor, xiyar, kartof, ba dım - can, lobya, qırmızı so ğan da ə kilirdi. Şillanlı tütün sahəsi Ağ bellər ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 101 Heyvandarlıq . Tarovlu k ə ndi iki yüz iyirmi hektar örüş otlaq sah ə sin ə malik idi ki, bu da heyvandarlığın inkişafına geniş imkanlar açırdı. Yal yuxarı, Şillanlı, Su daşları, Qızıl qaya ətrafı, Qar ə d ə n, Şüştə p ə , A laquşdağın ətrafı nda yer- l əşə n ə razil ə r heyvandarlığın inkişafı üçün vacib olan ə sas otlaq sah ə l ə riydi. K ə ndd ə f ə rdi t ə s ərrüfatlarda saxla- nı lan iribuynuzlu mal- qaranın sayı dörd yüz ə lli- beş yüz - d ə n artıq idi. Heyvanlar dövlə t t ədarükünə verilir v ə ya ba- zarlarda satılırdı. K ə nd sakini Q ə dimal ı yev Ə li dig ə r k ə nd sakinl ə rind ə n f ə rqli olaraq bir neçə camış saxlayırdı. K ə nd camaatı öz he yvanları üçün qış hazırlığını yayda görür - dülə r. H ə r il biçin vaxtı başqa yerl ə rd ə yaşayan tarovlular k ə ndd ə qayıd araq öz ata –babalarına kömə klik edirdi. So- vet Az ərbaycanı kolxozunun Zeyv ə k ə ndi yaxınlığında , V ə li düzündə , Ağa çayının k ənarında, sonradan is ə Ta- rovlu k ə ndinin Saqqız l ı qayanın ə t ə yind ə mexanikl əş di- rilmiş tövlə si tikilmişdi. Burada yüz iyirmi baş cins heyvan saxlanılırdı. Kolxoz h ə r gün dövlə t ə s ə kkiz yuz, doqquz yüz litr süd t ə hvil verirdi. Qoyunçuluq . Tarovlu k ə ndind ə xırda buynuzlu heyvan- ların sayı yeddi yüzdə n artıq idi. Yaz mövsümü başa ça - tan kimi qoyun sürülə ri Z ə ng ə zur dağlarına,Sis iyan yay- laq larına , Ağa d ə r ə sin ə , Qanlıbelə aparılır, havalar soyu- yana q ə d ə r orada saxlanılırdı. Ə lli- altmışıncı ill ə rd ə Er- m ə nistan r ə hb ə rliyi müxtə lif vasit ə l ə rl ə Z ə ng ə zur dağ la rın - dan az ə r baycanlıların istifad ə sini ə ng ə ll ə dil ə r. Bu is ə qo- yun çu lu ğun inkişafına m ə nfi t ə sir göstə rdi. Bel ə likl ə , tarov- lular ata- babalarından miras qalan Z ə ng ə zur yurdla rın dan m ə hrum oldular. Az ə rbaycan t ə r ə fi daxili yaylaqlardan isti- fad ə etm ə k m ə cburiyy ə tind ə qaldı. Qoyunlar may ayın da qırxılır, yunlarında n istifad ə edil ə r ə k m əişə t avadan lıq la rı v ə qışa hazırlıq m ə qs ə di il ə isti geyiml ə r toxunardı . K ə nd camaatı qoyunun südündə n pendir tutur, müxtə lif yem ə k- l ə r hazırlayardı . Tarovlu k ə ndind ə ə sas ə n Qala v ə Qara- bağ qoyun cinsl ə ri b ə sl ə nirdi. K ə ndin f ə rdi t ə s ə r rü fatla rın - El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 102 da qoyunla b ə rab ə r keçi sürülə ri d ə var dı . Keçilə rin sü - dün d ə n pendir, q ə zilind ə n palaz, h ə yb ə ter, çuval v ə m ə i- şə td ə işlə tm ə k üçün s ə kkiz-on metr uzunluğunda olan k ə ndir toxu nardı. Keçinin d ə risi köşə çə kil ə r ə k tikilmiş ça - rıq lara bağ toxunardı ki, bu ayaq geyiml ə ri ə sas ə n yay v ə payız aylarında istifad ə edil ə rdi. Barama çılıq. Tarovluda tut ağaclarının ə hat ə etdiyi sah ə iki hektardan artıq olar- dı. Barama istehsalı tarovlu- ların ə sas m əşğuliyyə tl ə rin- d ə n biri idi. Tut ip ə kqurdu- nun barama sı ip ə k v ə zl ə rinin ifraza tın dan alınır. Sürfə ba- rama nın için d ə pupa, sonra k ə p ə n ə y ə çevrilir. Tut ip ə k- qurdunun bara ması ip ə k is- tehsa lı üçün ə sas xammal- dır. Tarovlular h ə r il ton ya- rım barama istehsal edirdil ə r. K ə ndd ə baramaçılıqla Meh- diyev Nümayiş, Şə k ə r ə liyev Ə ziz, Sü leymanov Baxış, Şahbazov Ağaə li m əşğul olurdu. Tarovlular ağ tutdan doşab bişirə rdil ə r. Bişirilmiş doşabı ail ə üzvlə ri il boyu istifad ə ed ə rdi, lazım g ə ldikd ə is ə eh- tiyacı olan qonşulara pay ver ə rdil ə r. Bundan başqa k ə ndin b ə zi sakinl ə ri ağ tutdan özlə ri üçün spirtli içkilə r d ə çə kir- dil ə r ki, buna da tutovka deyilirdi. Bu ad ə t- ə n ə n ə xaç p ə - r ə stl ə rd ə n k ə nd ə halisin ə keçmişdir. Yüklə 7,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|