Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların
Yüklə 7,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kitabxana. K ə ndd ə kitabxana
|
Sac yuxası. Sac m ə i şə t l əvazimatıdır. Dair ə vi formada, ortadan bir q ə d ə r qa barıq olub yuxa, qutab, lavaş, xamı ra- lı bişirmə k üçün işlə dilir. Sacın iç t ə r ə find ə qovurma bi şi rir- dil ə r. Bu m əişə t əşyası enolit dövründə n m ə lumdur. Sac ə vv ə lc ə odun kulunu su il ə qar ışdı raraq küllə nir, sonra is ə üç daş , (üç ayağa) , üzə rin ə qoyulurdu. Sacın altı odun v ə ya t ə z ə kl ə qalanırdı. Yoğrulmuş x ə mir oxlovla çö r ə k taxta- sın da yayılır, sacın üzə rin ə s ə rilirdi. Yuxa bişə n ə d ə k bir ne çə d ə f ə şişlə çevrilirdi. Bişirilmiş yuxa quru halda uzun müd d ə t saxlanılırdı . Lazım g ə ldikc ə su s ə pilir üstü par ça il ə örtülür ki, o teşlə nsin, sonra bükümlə nir (h ə r büküm dörd yuxadan ibar ə t olurdu) v ə istifad ə edilirdi. T ə ndir, lavaş , çörə yi bişir - m ə k vasit ə sidir. Tarovlu k ə n- dind ə bir neçə yerd ə t ə ndir var dı . T ə ndir oturaq h əyatın möv cud olduğunu göstə r ə n maddi m ə d ə niyy ə t ünsür l ə rin- d ə n biridir. O gil, saman, qum El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 108 v ə .s qatışığından hazırlanmış palçıqdan düzə ldilirdi. Q ə - dim dövrlə rd ə n m ə lum olan t ə ndir tarovlular t ə r ə find ə n mü q ə dd ə s sayılırdı. Onda la vaş v ə f ə tir bişi rilirdi. X ə mir, x ə mirin qıcqırdılması üçün ha zır lan mış baratadan istifad ə olunurdu. T ə ndirin dibind ə çırpı qala nırdı, o közə çevril dik- d ə n sonra yanan ocaq müt l ə q t ə ndirin divarını ağar - dandan sonra kün d ə l ənmiş x ə mir oxlovla yayılır, sonra is ə t ə ndirin divar larına ya pışdırılaraq la vaş v ə f ə tir bişirilə rdi. Lavaş biş dikd ə n sonra t ə ndird ə n ucu əyilmiş şişlə çı - xarılırdı. Tarovlular on beş -iyirmi günlük azuq ə ni ə vv ə lc ə - d ə n bişi r ə rdil ə r. Lavaş sulan dıqdan sonra istifad ə edilirdi. T ə hsil. 1882-ci il Qubadlıda H ə s ə n b ə y Sultanov t ə r ə - find ə n ilk dünyə vi m ə kt ə bin əsası qoyuldu. M ə kt ə b bu böl - g ə nin m ə d ə ni inkişafında mühüm rol oynamışdı r. Tarovlu k ə ndinin ziyalılarından olan Q ə dimal ı yev Ə linin, Q ə dimal ı - yeva Süray y ə nin, H ə s ə nov Mehralının , Şahbazov Ziyad- xa nın, Şahbazov Şə milin, Şirinov C ə lilin, Şirinov Bayra- mın başlanğıc t ə hsili Qubadlı m ə kt ə bi il ə bağlıdır. 1930-cu ill ə rin ə vv ə ll ə rind ə Tarovlu k ə ndind ə iki sinifli dörd illik m ə kt ə b açılmışdı. M ə kt ə b ə vv ə ll ə r Q ə dimal ı yev Qulunun, sonralar is ə Şirinov C ə lilin evind ə yerl əşmiş di. 1930-1937- ci ill ə rd ə B ə dirxan müə llim, 1937-1942ci ill ə rd ə Əş r ə f müə llim, 1942-1950-ci ill ə rd ə Qubadlı rayonunun ilk qadın ziya lıların dan olan Q ə dimaliyeva Suraya M ə h ə mm ə d qızı adı çə kil ə n m ə kt ə b ə r ə hb ə rlik etmişdir. 1950-ci ild ə k ə nd- d ə dörd illik m ə kt ə bin inzibati binası inşa edilmişdi. 1965-ci ild ə n başlayaraq k ə ndd ə beşinci sinif v ə n ə hay ə t, s ə kkizillik m ə kt ə b ə d ə k h ə r il bir sinif artırılırdı . Bel ə likl ə , k ə ndd ə s ə kkizillik m ə kt ə bin bazası yaradıldı. S ə kkizillik m ə kt ə b ə Ə liyev Yusif, R ə sulov Arif, Q ə dimal ı yev İdris v ə Q ə dimal ı yev Möhöbbə t r ə hb ə rlik etmiş dil ə r. 1970-ci ild ə s ə kkizillik m ə kt ə b üçün ikim ə rt ə b ə li, dord sinifli inzibati bi- na inşa edilmiş di. Tarovlu k ə nd s ə kkizillik m ə kt ə bind ə on dörd müə llim f ə nnl ə ri t ə dris edirdi. Orada doxsan c ə kkiz ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 109 şagird t ə hsil alırdı. K ə nd işğal olunduqdan sonra s ə kkizil- lik m ə kt ə bin f ə aliyy ə ti dayandırılmışdır. 1968-ci ild ə Tarovlu k ə ndind ə yuxarı sinifl ə r n ə zdind ə ax şam orta m ə kt ə bi açıldı. M ə kt ə b ə Q ə dimal ı yev Ə li Ey- vaz oğlu direktor t ə yin edildi. Axşam m ə kt ə bind ə Tarovlu v ə ə traf k ə ndin sakinl ə ri t ə hsil alırdı. Bir sıra sakinl ə r ax- şam m ə kt ə bini bitirdikd ə n sonra, başqa sah ə l ə rd ə t ə hsil- l ə rini davam etdirmişdilə r. Onlardan Cavadov İnqilab Qa- fan şə h ə rind ə sürücülük m ə kt ə bini bitir ə r ə k kolxozda sü - rücü, Mehdiyev B ə bir Ağdam ticar ə t texnikumunu bitirdik- d ə n sonra, Qubadlı rayon istehlak c ə miyy ə tind ə t ə s ə r rüfat malları anbarının müd iri, Q ədimalı yev Nem ə t Az ə rbaycan Dövlə t Pedaqoji İ nstitutunun tarix v ə coğrafiya fa kültə sini bitirdikd ə n sonra k ə nd ə qayıdaraq müə llim iş l əmişdir. Kitabxana. K ə ndd ə kitabxana 1975-ci ild ə Qubadlı ra- yon m ə d ə niyy ə t şöbə sinin n ə zdind ə yaradılmışdır. Q ə dim- alı yeva Gü ld ə st ə Ə li qızı v ə Eyvazova Şə mruz Ə li qızı ki- tabxanaya r ə hb ə rlik etmişlə r. Kitabxanada beş yüzdə n ar- tıq elmi v ə b ə dii kitablar saxlanılırdı. *** Sin ə si bayatı il ə dolu Çimnaz n ə n ə . Tarovlu k ə ndinin ağbirçə kl ə rind ə n olan Çimnaz n ə n ə - nin söylə diyi bayat ılarda v ə t ə n, el-oba h ə sr ə ti düyulur: Ə zizim k ə tan sarı, Ağ sarı, k ə tan sarı. Çıxaydım K ə rt dağına, Baxaydım v ə t ə n sarı. *** Qar tutub Alaquş dağını, Don vurub novrağını. Çə kilib tülə k t ə rlan, Sar alıb ovlağını. *** El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 110 Тахыл бичими Гыш тядарцкц – йуха ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 111 Гядимдя юкцзляр васитясиля торпаьын шумланмасы Гядим айаг эейими олан чарых El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 112 Durna sanınnan keçə r, Ötər sanınnan keçə r. İgid və t ə n yolunda, Ölər canından keçə r. *** Burda yolum oldu t ə n, Varmı bu yoldan ötə n, Bu dünyada şirin şey, Bir anadır,bir və t ə n. *** M ən aşiq də rd ə k ə r ə m, D ə rdliy ə m, d ə rd ə k ə r ə m. Tutmuşam qəm cütünü, Özümçün də rd ə k ə r ə m. El ad ə tl ə ri. Uzaq s ə f ə rl ə r ə v ə ya çətin işin ardınca ge - d ə rk ə n, s ə f ə r ə çıxanın yaxınları onun ardınca su atardılar. Ail ənin qış aylarında ə t ə olan t ə l əbatını ödə m ə k m ə q- s ə di il ə payız fə slind ə öz tə s ərrüfatlarından bir neçə b ə s- l ənilmiş qoç kə s ə r ək öz yağında qovurub saxsı küpə l ə r ə doldurardılar. Meyv ə bağlarından və bostanlarından yığılan meyvə v ə t ə r ə v ə zl ə rd ə n ilboyu istifad ə etm ə k m ə qs ə di il ə xüsusi yerl ə rd ə - qazılmış quyularda saxlayaraq ilboyu istifadə ed ə rdil ə r. Novruz bayramına az qalmış kəndin bütün evlə rind ə t ə - mizlik, cari t ə mir v ə h ə y ətyanı sahə l ə rd ə t əmizlik işləri gö - r ə rdil ə r. Bu zaman m əişə td ə işlə dil ə n mis qab-qacaqlar k ə nd ə g əlmiş (ə sas ən Lahıcdan və Qusardan) qab qalay- lı yanlar t ə r ə find ən bir neçə gün ə rzind ə qalaylanırdı. Qa - lay çılar sonra nö vb əli şə kild ə dig ər qonşu kə ndl ə rd ə bu işi davam etdir ə rdil ə r. K ə nd ə halisi yeni evl ə r tik ə rk ə n v ə yaxud, ağır inşaat iş l ə ri aparan zaman k əndin cavanları və h ə min sah ə nin ix- ti saslı adamları tə m ənnasız işin sonuna qə d ər ona kö m ə k ed ə rdil ə r. ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 113 K ə ndin m ə z ə li ə hvalatlar ı İnqilabdan ə vv ə l Tarovlu v ə ə traf k ə ndl ə r Zaman kişi v ə onun üç qohumu t ə r ə find ə n soyğunçuluğa m ə ruz qalır. Ç ar x ə fiyy ə l ə ri soyğuncuları ə l ə keçirib Şuşa qalasına sa- lır. Soy ğunçuların qohumları qızıl pul toplayıb Şuşa qala- sın da işlə y ə n M əşə di Mirzalı kişiyə verirl ə r ki, ə man ə tl ə ri Ş u şa qalasının r ə isin ə ver ə r ə k on ları azad etsin. Qızılları Şuşa qalasının r ə isin ə çatdıran M əşə di Mirzalı ki şi deyir, bunları soyğunçuların yaxınları siz ə göndə rib v ə xa hiş edibl ə r ki, onları el ə yer ə göndə rin, bir daha geri qayıt ma- sınlar. *** 1970-ci il aprel ayının 24-d ə Kacaranın Mis-Molibden m ə d ə nind ə sex r ə isi işlə y ə n Tarovlu k ə nd sakini Q ə dima- lı yev Mürsə l qaldığı yataqxanaya g ə lir v ə görür ki, erm ə ni- l ə r qramafona val qoyub ağlayırlar. Soruşur ki, bu n ə m ə - s ə l ə dir. Deyirl ə r, milli q ə hr əmanımız Andronikin ölum gü - nüdür. Mürsə l qramafondan valı çıxarıb yer ə atır v ə ayaq- la yıb sındırır. Bundan sonra erm ə nil ə r onun üstünə cu- murlar. Onların d ə rsini ver ə n Mürsə l dostlarının kömə yi il ə vaxt itirm ə d ə n Bakıya qayıdır. *** K ə ndd ə ot biçinin sonunda öz t ə s ə rr üfatlarına qış otu t ədarük etm ə k m ə qs ə di il ə k ə nd müə lliml ə rin ə Alının Ga- vın da sah ə ayrılır. Onlar otu biçib bağlayırlar. Pöhrə nin ə t ə yind ə n ot bağlarını k ə nara daşıyanda müə lliml ə rd ə n biri deyir: - Ə li müə llim, m ə n böyük bağlanmış otu g ə tirdim, oğlum Tofiq is ə balacanı g ə tirdi. Ə li müə llim cavab verir: -Qaytar qoy yerin ə , böyük otu Tofiq g ə tirsin, balacanı s ə n. *** El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 114 Bakıda yaşayan tarovluludan onunla dostluq ed ə n xa- rici v ə t əndaş m ə sl ə h ə t alaraq deyir: - Maşın sürə rk ə n yol polisi görə nd ə ondan qaçmaq ist ə yir ə m. Ca vabında tarovlulu deyir: - Qaçma . Q açarsan gedib gir ə rs ə n “ Kubinkaya ” v ə ya « Sovetskiy ə» sonra da Allaha yalvararsan ki, h ə min yol polisi g ə lib s ə ni oradan çıxarsın. *** Bir tarovlulu piyada Xocahan bazarına satmağa g ə v ə aparırmış. Qarşıdan bu zaman bir atlı g ə ldiyini görür , ona müraciə t edir: - Qardaş, m ə nim g ə v ə mi bazara q ə d ə r apar, g ə lib orda götürə r ə m. Atlı ə vv ə l ra zı olmur. Bir q ə d ə r getdikd ə n sonra düşü - nür ki, m əqamdır , o adam m ə ni tanımır . G ə v ə ni götürüb aradan çıxaram. Geri qayıda raq tarovluluya deyir: - Qardaş g ə v ə ni ver aparım . Tarovlu cavab verir: -S ə n fikirl əşdiyini m ə n d ə düşündüm– dey ə , g ə v ə ni ona vermir. *** K ə nd sakinl ə rind ə n biri h ə bsd ə n azad olur. Ev ə g ə l ə r- k ə n qonşu k ə nd ə razisind ə n keçə nd ə maşını saxladır v ə sürüdə n bir qoyun atır maşına. Sürücü deyir: -Q ardaş , t ə z ə h ə bsd ə n çıxmısan , bunu n ə üçü n edir- s ə n? O cavab verir: -N eçə ildir uşaqları görmürə m, onların yanına əliboş getm ə yim. *** Tarovlu k ə nd camaatı Qanbel yaylağında olark ə n bağ - lanmış iribuynuzlu malın ipi düyünə düşür. Yaylaqda olan ço banlar düyünü aça bilmirl ə r. Bu zaman Ə li müə llimi ça - |