Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

Tuproq namligini o‘lchash usullari va asboblari. 

8.26-rasm. Tuproqning namligini(uning qarshiligi orqali) o‘zgaruvchan tokda

o‘lchashning sxemasi.

8.27-rasm. Tuproqning namligini(uning qarshiligi orqali) o‘zgaruvchan tokda

o‘lchashning elektron boshqarish sxemasi.

---

---

119

8.28-rasm. Aniq impulslarning shakllanish jarayonlari(dastlab 1-holat, so‘ngra
2,3,4 – holatlar kuzatiladi).Ordinata o‘qida – kuchlanish va kuchlanish impulsi
qiymatlari, abssissa o‘qida vaqtning qiymatlari joylashgan.

8.29-rasm. Tuproqning namligini(uning qarshiligi orqali) o‘zgaruvchan tokda

o‘lchash uskunasining tashqi ko‘rinishi.

8.30-rasm. Tuproqning namligini(uning qarshiligi orqali) o‘zgaruvchan tokda

o‘lchash uskunasi elektrodining tarkibiy elementlari(1-vint(murvat)-M3x8; 2-
grover M3; 3- shayba M3; 4- yaproqcha(lepestok) M3; 5- Po‘latli vtulka Ø8x10
mm; 6- vint(murvat)-M3x6; 7- oynatekstalitli taxtacha s=2 mm; 8-
zanglamaydigan po‘latdan tayyorlangan elektrod Ø1,6x300 mm.

---

---

120

8.31-rasm. Tuproqning namligini(uning qarshiligi orqali) o‘zgaruvchan tokda
o‘lchash uskunasining ish jarayonidagi tasviri.
Sig‘imli o‘zgartirgichlar. 
Sig‘imli o‘zgartirgich o‘lchanayotgan noelektrik
kattalik ta’sirida sig‘imi o‘zgaradigan kondensatordir. Kondensatorning sig‘imi
elektrodlarning yuziga, ularning o‘lchamiga, ular orasidagi masofa (

) ga,
shuningdek, dielektrikning o‘lchamlariga va uning singdiruvchanligiga bog‘liq.
Sig‘imli o‘zgartirgichlardan R, L, C parametrlardan birortasiga ta’sir
ko‘rsatadigan noelektr kattaliklarni o‘lchashda foydalaniladi. Sig‘imli
monometrlar va dinamometrlarda o‘lchanayotgan bosim R yoki F kuch ta’sirida
kondensatorlarning ikkita qoplamalari orasidagi havo tirqishi (

) o‘zgaradi
(8.32-rasm).

8.32 - rasm. Sig‘imli o‘zgartirgich sxemasi.

Donning, poroshokning, tolaning va kalavaning namligini o‘lchash uchun
ishlatiladigan o‘zgartirgich silindrik kondensatordan iborat (8.33-rasm). Ichki

---

---

121
elektrod silindrik sterjen shaklida, tashqisi esa stakan shaklida bo‘lib, ichki

bo‘shliq ma’lum balandlikkacha tekshirilayotgan material bilan to‘ldiriladi. Bu
materialdagi namlik suvning dielektrik singdiruvchanligi katta bo‘lganligi uchun
sig‘imini keskin oshirib yuboradi.

8.33-rasm. Namlikni o‘lchashga mo‘ljallangan sig‘imli o‘zgartirgich.

Sig‘imli o‘zgartirgichlarning sig‘imi juda kichik bo‘lganligi sababli
ularning sig‘imi yuqori yoki yuksak chastotada elektron kuchaytirgichlar
yordamida o‘lchanadi.