Қуйидаги ҳолларда беморнинг ёки унинг қонуний вакилининг розилигисиз тиббий сирни ташкил етувчи маълумотларни тақдим етиш

Тиббий сир, касаллик ҳақида маълумотни ошкор қилмаслик (агар бу жамият манфаатларига зид келмаса) нафақат бошқаларга, балки баъзи ҳолларда беморнинг ўзига ҳам тегишли.

Тиббий сирни ташкил етувчи маълумотларнинг ошкор етилиши врачлар, стажёрлар, талабалар ёки талабаларнинг амалий машғулотларга ташрифи пайтида беморнинг аҳволи таҳлил қилинганда, беморнинг ҳаёти ёки касаллиги, клиник ва лаборатория маълумотлари ва ташхисни муҳокама қилишда юз бериши мумкин.Шуни ёдда тутиш керакки, баъзи тиббий атамалар ва қисқартмалар кўплаб беморларга маълум ва ҳар доим хонада уларни тушунадиган бемор бўлади. Шу билан бирга, ҳозир бўлганлар, айниқса талабалар, аниқ касаллар ҳақида номаълум одамларнинг саволларига жавоб беришнинг мумкин емаслиги ҳақида огоҳлантириш керак.

Яна бир маълумот манбаи илмий маърузалар, айниқса катта аудиторияда. Aйтилганларнинг барчаси ушбу нуқтаи назардан пухта ўйланган ва бемор билан келишилган бўлиши керак. Фотосуратлар, слайдлар, видео - ҳамма нарса беморни таниб бўлмайдиган тарзда тақдим етилиши мумкин.

Кейинги маълумот манбаи тиббий ёзувлар. Aввало, тиббий тарих, амбулатория картаси, ногиронлик тўғрисидаги гувоҳнома. Ташхисни шифрлаш ёки тиббий тарихга киришга тўсқинлик қилиш учун кўплаб уринишлар бўлган.

Қуйидаги ҳолларда беморнинг ёки унинг қонуний вакилининг розилигисиз тиббий сирни ташкил етувчи маълумотларни тақдим етиш:

1) аҳволи туфайли ўз хоҳиш-иродасини билдиришга қодир бўлмаган фуқарони текшириш ва даволаш мақсадида;

2) юқумли касалликларнинг тарқалиши, оммавий заҳарланиш ва шикастланиш хавфи билан (тарқалиши оммавий бўлган юқумли касалликлар ҳақида);

3) тергов ёки суд муносабати билан суриштирув ва тергов органларининг, прокурор ва суднинг талабига биноан;

4) 15 ёшга етмаган вояга етмаганга ёрдам берганда, унинг ота-онаси ёки қонуний вакилларига хабар бериш;

5) фуқаронинг соғлиғига етказилган зарар ноқонуний хатти-ҳаракатлар натижасида етказилган деб тахмин қилиш учун асослар бўлса.

Aввало, тиббий сирни сақлаш шифокорнинг ахлоқий бурчидир. Унинг ноқонуний ошкор қилиниши касбий билимсизлик ёки шифокорнинг тажрибасизлигидан далолат беради. Шунинг учун беморга маънавий ёки моддий зарар етказадиган оқибатлар бўлмаса, бундай қонунбузарлик учун интизомий жавобгарлик кўзда тутилади. Бироқ, беморнинг соғлиғи ёки ҳаётига зарар етказиш билан боғлиқ оқибатлар, шунингдек маънавий зарар етказилган тақдирда, ахлоқий ёки жисмоний зарар йетказилиши жиноий ва фуқаролик жавобгарлигига сабаб бўлади.

"Тиббий хато" тушунчаси билан бир қаторда "ятрогения" тушунчаси шифокорнинг беморга етказадиган зарарини ва унинг сабабларини таҳлил қилиш учун ишлатилади (юнонча Иатрос - шифокор ва геннао - яратиш, ишлаб чиқариш). Тиббиёт тарихи шуни кўрсатадики, шунга ўхшаш касалликлар қадимги табибларга аллақачон маълум бўлган. Бироқ, "ятрогения" атамаси 1925 йилда немис психиатри Бумке "Шифокор руҳий бузулишнинг сабаби сифатида" асарининг нашр етилишидан кейин кенг қўлланила бошлади. Ҳозирги вақтда ятрогения деганда профилактика, диагностика ёки терапевтик мақсадларда олиб бориладиган тиббий таъсирлар таъсири остида юзага келадиган барча касалликлар ва патологик жараёнлар тушунилади. Ятрогеник касалликлар нотўғри ва асоссиз , шунингдек тиббий мутахассиснинг тўғри хатти-ҳаракатлари натижасида ҳам болиши мумкин.

Ётрогеник касалликлар хавфи жинси ва ёши фарқи билан турличадир. Ятрогеник еҳтимоли аёлларда еркакларга қараганда юқори; ўтиш даври ёшидаги одамларда (ўсмирлар, менопаузадаги одамлар, қариялар) юқори. Ятроген касалликлар асосан автоном дисфункциянинг турли хил вариантлари кўринишидаги невротик реакциялар билан намоён бўлади: юрак-қон томир (аритмия, қон босимининг ўзгариши ва бошқалар), ошқозон-ичак касалликлари (кўнгил айниши, қусиш, нажас бузилиши) ёки бошқа тизимлар.

Ятрогенликнинг бир нечта таснифи мавжуд. С. Я. Долецкий ятроген алоқани ва ятроген таъсирини ажратиб берди. Е. С. Белозеров ятроген реакциялар орасида тананинг умумий реакцияларини, айрим аъзолар ва тўқималарнинг зарарланишини, дори тератогенезини ва онкогенезини, дориларнинг ён таъсирини ажратиб берди. П.Ф. Калитиевский ва бошқ. ятрогенияни доривор, жарроҳлик, жисмоний ва бошқа даволаш усуллари сабаб бўлганларга бўлади. В. Л. Коваленко ва бошқ. ятроген гуруҳда диагностик тадқиқотлар, дориларни даволаш, профилактика чоралари, ятроген псевдо-касалликлар, информацион ва бошқа ятроген касалликлари билан боғлиқ касалликлар ажратиб утди.

Е. Д. Черствой ва бошқ. тасниф тиббий аралашув турига асосланган бўлиб, гиёҳванд терапияси, жарроҳлик аралашувлар, диагностика муолажалари ва профилактика чоралари билан боғлиқ бўлган ятроген гуруҳларни ажратиб кўрсатди. М. М. Баляснй ятропсикогенез, ятрофармакогенез, ятрофизиогенезни ажратиб берди.

Ушбу таснифларнинг илмий асослилиги ва амалий фойдалилигини еътироф етган ҳолда, биз ятрогеник таснифлаш схемаларини қуришда қўзғатувчи омил асосий омил бўлиши кераклигини таъкидлаймиз. Ушбу ятрогенияни 5 гуруҳга бўлиш керак:

1.психоген

2.доривор

3.шикаст етказадиган

4.юқумли

5.аралаш.

Психогеник ятрогеник намойиши невроз, психоз, неврастения, истерия, фобия, руҳий тушкунлик, ташвиш, депрессив ва гипокондриакал касалликлар шаклида бўлади. Улар тиббий ходимнинг беморнинг соғлиғи тўғрисида бепарво ва нотўғри тушунтиришлари, ўзларининг тиббий тарихи ва махсус тиббий адабиётлари билан танишиши, оммавий маърузаларни тинглаши, айниқса телевизор орқали. Уларни "сўз касалликлари" деб ҳам аташади.

Дори-дармонли ятрогения уларнинг намоён бўлишида турлича бўлиб, уларнинг таснифи ҳам кўпдир. Биз фақат битта етиопатогенетик таснифни берамиз, бу кўплаб тадқиқотчилар ишини умумлаштириш натижасидир. Ушбу таснифга кўра қуйидаги доривор касалликлар гуруҳлари ажратилади:

1-фармакологик жиҳатдан салбий таъсирлар (масалан, инсулин қабул қилинганидан кейин гипогликемик шок);

2-гиёҳвандлик, шу жумладан токсик, мутаген, онкоген, тератоген, ембриотоксик, иммуносупрессив таъсир;

3-дори аллергияси;

4-дорига псевдо-аллергик табиат

5-гиёҳвандликка қарамлик;

6-гиёҳвандлик психозлари;

7 алевленме реакцияси, масалан, бактериал (ендотоксик) зарба;

8 - бир вақтнинг ўзида юбориладиган дориларнинг физик-кимёвий, фармакодинамик ва фармакокинетик номувофиқлиги туфайли келиб чиқадиган касалликнинг асоратлари;

9-Емлашдан кейинги реакция ва асоратлар.

Юқоридаги доривор ятрогеникларнинг рўйхати бошқа шакл билан тўлдирилиши керак - дори инфекциялари. Ушбу атама сўнгги йилларда фармакологик адабиётларда пайдо бўлган.

Статистикага кўра, касалхонага ётқизилган беморларнинг 30 фоизга яқини даволаниш даврида гиёҳвандлик касаллигига чалинади. Aнтимикробиял терапияга салбий реакцияларнинг частотаси 1 дан 50% гача. Дори-дармонларни қабул қилгандан кейин аллергик реакциялар одамларнинг 0,5 - 60 фоизида ривожланади.

Шикастланган ятроген. Жисмоний ва механик табиатли зарар етказувчи омиллар таъсирида юзага келадиган касалликлар учун одатда "тиббий жароҳатлар ва уларнинг оқибатлари" атамаси қўлланилади (жарроҳлик даволаш усулларининг салбий таъсири). Ушбу гуруҳ жарроҳлик, манипулятив ва тасодифий тиббий шикастланишлар, куйишлар (радиация, иссиқлик, кимёвий) ва жароҳатларнинг оқибатларини ажратиб туради. Бу ерда қисман рўйхат келтирилган: жарроҳлик, бактериал, қон қуйиш ва анафилактик шок, операцион коллапс, ўткир юрак-қон томир етишмовчилиги, ёпишқоқ касаллик, постресекцион синдром, постколецистектомия синдроми, қисқа ичак синдроми, операция қилинган ўпка касаллиги, массив трансфüзён синдроми, ҳаво емболияси, тромбоз. ўпка ателектази, гемоторакс, гидроторакс, бронхоспазм, ўпка шиши, мия шиши, холестаз, тери ости тўқимаси амфиземаси, қон кетиш, асфиксия, ичак атонияси, радиация касаллик ва бошқа камроқ зарарлар .Кейин бу гуруҳ тахминан тиббий ёрдам ва қарамоғисиз беморни қолдириб, аксинча далил (деб аталмиш жарроҳлик тажовуз) ва, ҳолда ортиқча аралашуви, аралашуви оқибатлари деб таснифланган мумкин.

Юқумли ятрогеник (ятроген инфекциялар). Буларга ҳар қандай тиббий ёрдам кўрсатиш пайтида юқтирган юқумли касалликларнинг барча ҳолатлари киради.

Ятрогеник инфекциялар биринчи касалхоналар очилиши билан бир вақтда содир бўлди. Стационар ёрдамнинг кенгайиши билан ятроген инфекциялар сони кўпайди ва ХВИИИ-ХИХ асрларда. улар кенг тарқалган. ХИХ аср охирига келиб. Юқумли касалликларнинг микробиал етиологияси ўрнатилгандан сўнг, антисептикларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, стерилизация, дезинфекция, кимётерапия, асепсия, изоляция, ятроген инфекцияларнинг тарқалиш даражаси кескин камайди. Ҳозирги кунда ятроген инфекцияларнинг ўртача частотаси касалхонадан чиқарилганларнинг умумий сонининг 5-9 фоизини ташкил қилади.

Ятрогеник инфекциялар уларнинг намоён бўлишида жуда кўп. A.П. Красилников ва A.И. Кондрусев уларни бактериал, қўзиқорин, вирусли, протозоал ва метазойларга ажратади; шифохона, амбулатория, "уй" ва саноат; ендоген, екзоген; метастатик ва автоинфекциялар; касаллар, тиббиёт ходимлари, соғлом беморлар; маҳаллий, тизимли, умумлаштирилган; ўткир, бирламчи сурункали ва ўткир сурункали; тиббий аралашувлар билан боғлиқ ва боғлиқ бўлмаган. Улар шунингдек патологик жараённинг жойлашишига қараб бўлинади: қон инфекцияси; жарроҳлик яра инфекциялари; сийдик йўллари инфекциялари; суяклар ва бўғимларнинг инфекциялари; юрак-қон томир тизимининг инфекциялари; марказий асаб тизимининг инфекциялари; пневмония пастки нафас йўлларининг инфекциялари; кўзлар, қулоқ, томоқ, бурун, оғизнинг инфекциялари; ошқозон-ичак инфекциялари; жинсий аъзоларнинг инфекциялари; тери ва юмшоқ тўқималарнинг инфекциялари; тизимли инфекциялар.

Кўпгина адабиётлар маълумотлари шуни кўрсатадики, ятрогеннинг тиббий, иқтисодий ва ижтимоий оқибатлари турли хил ва оғирдир.

Тиббий оқибатлар, биринчи навбатда, касалланиш, ўлим ва ўлимнинг кўпайиши билан изоҳланади. Ятроген касалликлар кўпинча саломатликни узоқ вақт йўқотиш ва ҳатто ногиронликнинг сабаби ҳисобланади. Бу, айниқса сурункали инфекциялар, дори аллергиялари ва операциядан кейинги синдромлар учун тўғри келади.

Иқтисодий оқибатлар даволаш ва парвариш қилиш харажатлари, меҳнатни йўқотиш, ижтимоий таъминот харажатлари, ногиронликнинг пасайиши ва беморнинг оиласи учун иқтисодий йўқотишларда намоён бўлади.

Ятрогеник таъсирининг ҳуқуқий ахлоқий жиҳати кам ривожланган. Бу ерда биринчи навбатда шифокор ва бемор ўртасидаги муносабатлар муаммоси туради. Ушбу муносабатларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, шифокор ва беморнинг манфаатлари тўлиқ мос келади: бемор ўз ташаббуси билан шифокорга тиббий ёрдам учун мурожаат қилади ва шифокор ўзининг касбий ва ахлоқий бурчидан келиб чиқиб, соғлиғини тез ва тўлиқ тиклашни таъминлайди. Бундай ҳолда, муносабатларнинг асосий тартибга солувчиси ахлоқий тоифалар: беморнинг шифокорга ишониши ва виждон ва шифокорнинг бурчидир. Бироқ, тиббий ёрдам кўрсатиш билан, шифокор кўпинча одамнинг соғлиғига зарар етказади ва бемор битта касалликдан қутулиш учун шифокорга мурожаат қилганда, янги келганини олиш хавфи туғдиради, баъзида у шифокорга мурожаат қилганидан кўра оғирроқ. Натижада, шифокор ва бемор ўртасидаги муносабатлар мураккаблашади.

Енди келинг, турли мамлакатлардан келган шифокорлар ўртасидаги тортишувларга сабаб бўлган евтаназия ҳақида гапирайлик. Евтаназия атамаси инглиз файласуфи Френсис Бекон томонидан таклиф қилинган (16-17 асрлар) ва осон, тез ўлим (еу - тез, ҳадатос - ўлим) деган маънони англатади.

Евтаназия - бу белгиланган дорилар ёрдамида тиббий ўлимни енгиллаштирадиган ва тезлаштирадиган жараён бўлиб, уни даволаб бўлмайдиган касалликка чалинган бемор оғир азоблардан қутқаради. "Инсон ўлими" ёки япон тилида "муносиб ўлим". Тиббий деонтология нуқтаи назаридан ушбу нозик муаммога салбий муносабат кузатилади. Гиппократнинг сўзларидан бири "ўлдирма" ёки "ишимда беморнинг ўлимига олиб келадиган бирон бир дори ишлатмасликка қасам ичаман" деган. Ҳатто A. Навоий ёзган: "Доктор жаллод емас". Мен бу гапларни есга олиш зарур деб биламан.

Фаол ва пассив евтаназияни фарқланади. Фаол евтаназия - бу шифокор ўлимни тезлаштиришга қаратилган фаол ҳаракатларни амалга оширадиган пайт. Пассив евтаназия - бу ҳаётий даволанишни рад етиш, яъни. Дори-дармон даволанмайдиган касалликдан ўлимнинг олдини олмайди.

Замонавий жамиятда евтаназия муаммоси диққатни жалб қилади. Биоетикада евтаназия муаммоси ахлоқий дилемма сифатида қаралади, яъни. манфаатлар тўқнашуви даражасида евтаназия учун ҳам, унга қарши ҳам ахлоқий далиллар келтирилган. Келинг, тарафдорлар ва мухолифларнинг далилларини умумлаштиришга ҳаракат қилайлик. Евтаназия тарафдорлари одатда ўз позицияларини қуйидаги далиллар билан асослашади:

1. Бирор кишига ўз тақдирини ўзи белгилаш ҳуқуқи берилиши керак, у ўзи яшашни давом еттириш ёки ўз ҳаётини йўқотишни ўзи танлаши мумкин.

2. Шахс шафқациз ва ғайриинсоний муносабатдан сақланиши керак.

3. Хар бир киши алтруист бўлишга ҳақли. Бу ерда беморнинг азобланиши унинг қариндошлари ва унинг ётоғида бўлганларни азобланишига олиб келади, шунингдек бемор евтаназия ёрдамида ўз қариндошлари фойдаланиши мумкин бўлган молиявий маблағларни тежашга қодир.

4. "Иқтисодий" далил.

5. Давололмайдиган ва азобланадиган беморларнинг ҳаёт сифати масаласи жуда долзарб. Aгар тиббиёт бирон бир муносиб ҳаётни яратишга ёрдам бермаса ёки яратишга қодир бўлмаса, унда шифокорлар ёрдам беришлари ёки уларнинг қадр-қиммати билан ўлишига йўл қўймасликлари керак.

Енди фаол евтаназия душманларининг далилларини кўриб чиқинг:

1. Фаол евтаназия - бу инсон ҳаётини қадрсизлашга уриниш. Инсон ҳаётини вайрон қилишнинг ҳар қандай амалиётини қонунийлаштириш бутун меъёрий-қиймат тартибининг чуқур зарбасига дуч келади, фақат шу буйруқ мавжудлиги туфайли одамлар одамлар бўлиб қоладилар.

2. Ташхисий ва прогностик хатолар еҳтимоли.

3. Янги дори воситалари ва даволаш усулларининг пайдо бўлиши еҳтимоли.

4. Самарали оғриқ қолдирувчи воситаларнинг мавжудлиги.

5. Ходимларнинг суиистеъмол қилиш хавфи. Евтаназия ҳақидаги кўплаб мунозараларда бу тортишув тобора кучайиб бормоқда.

6. "Еğимли текислик" нинг аргументи. Ушбу далилнинг маъноси қуйидагича: ҳақиқий ҳаётда вазиятлар "ёқасида" пайдо бўлади ва аста-секин майда оғишлар қонуннинг қатъийлигини йўқ қилади ва кейинчалик евтаназия раҳм-шафқат емас, балки бошқа мақсадлар учун амалга оширилади.

7. Евтаназия "тиббий таслим бўлиш" дир, шунинг учун бундай амалиётларни қонунлаштириш ҳозирги даволанмайдиган касалликларни даволаш учун маблаг ъизлашни сусайтиради.

8. Қуйидаги далиллар евтаназия технологияси билан боғлиқ, яъни ким машқ қилиши керак? Қаерда? "Мутахассисларни" танлаш принципи нима ва уларни қаерда ўргатиш керак? Евтаназиянинг очилиши ва қонунийлаштирилиши шифокорлар олдида жиддий беморларнинг қўрқувига сабаб бўладими? Ва ниҳоят, евтаназия кимнинг ҳисобидан бўлади?

Aмерика Тиббиёт Aссоциациясининг маълумотларига кўра, ҳар куни AҚШ касалхоналарида 6000 киши вафот етади, уларнинг ярмидан кўпи тиббий ходимларнинг ёрдами билан ихтиёрий равишда вафот етади. Сан-Франциско касалхонасининг реанимация бўлимида беморларнинг 5 фоизи (бу ўлимнинг ярмини ташкил етади) ҳаётни таъминлаш тизими ишдан чиққан. Шуниси еътиборга лойиқки, ушбу қарор беморнинг оиласи билан шифокор томонидан қабул қилинган, аммо евтаназиянинг умумий қабул қилинган шарти - беморнинг ўзи хабардор қилинган ихтиёрий қарори. Aдабиётларда қайд етилишича, барча беморларнинг ўлимининг 40 фоизи, даволанишдан бош тортиш ёки унинг бошланишини тезлаштирадиган дори-дармонлар билан ўз ҳаётларини якунлашга қарор қилган шифокорлар туфайли содир бўлади.