Uliwma psixologiya kk

Jek ko`riwshilik siyaqli emotsional jag`day ob`ektti joq etiw yamasa oni o`zgertiw za`ru`rligin 
bastan keshiriw menen baylanisli jag`day, bul adam sanasinda bahali a`hmiyetli, normal ha`m usi 
normalliliq foninda qa`siyetsiz-kemshilikli keskin kelispew aqibeti. Materialliq predmetler de, 
sotsialliq ha`reketler de, basqa adamlardin` ha`reketleri de jek ko`riwshilik payda etiwi mu`mkin. Jek 
ko`riwshilik ashiw siyaqli, o`zine qaratiliwi da mu`mkin, bunda o`zin bahalaw pa`seyedi ha`m o`zin 
ayiplaw payda boladi. 
Jerkeniw adamg`a o`zin jaman ko`rip atirg`an adamnan ku`shlirek, aqilliraq, qanday da bir 
qatnasta jaqsiraq seziniw kerek bolg`an jag`daylar menen baylanisli. Jerkeniw-basqa adam, topar 
yamasa predmetlerden u`stinligi olardi bahasizlandiriw sezimi. Jerkeniwshi adam shetlenedi, o`zi ha`m 
basqalar arasinda araliq payda etedi. Jerkeniw, ashiw ha`m jek ko`riw siyaqli qaysi bir ma`niste 
dushpanliliq sezimi esaplanadi. Adam o`zi jaman ko`rgen na`rsege dushpanlarday qaraydi. 
Qorqiw emotsiyalardin` ishindegi en` ku`shli ha`m qa`wiplisi. Qa`wip haqqinda xabar beriwshi 
waqiya, sha`rt yamasa jag`day qorqiw sebebi boliwi mu`mkin. Qorqiw u`lken ku`sh emotsiyasi 
esaplanadi, ol sub`ekttin` sanasina ha`m minez-qulqina ku`shli ta`sir ko`rsetedi. Qorqiw baxitsizliq, 
isenimsizlik, toliq qorg`aniwsizliqti aldin ala seziw sipatinda bastan keshiriledi. Adam o`zine qa`wipti 
sezedi. Qorqiw jag`imsiz sezimnen za`rresi ushiwg`a shekem boliwi mu`mkin. Qorqiw seziminin` 
rawajlaniwinda kishken waqtindag`i ta`rbiya u`lken rol` atqaradi. Gumanistik ta`rbiya qorqiwdi bastan 
keshiriwdi joqqa shig`aradi, ata-analar balasin qorqitiwdan tiyip oni qa`wiplerden qorqpawg`a 
u`yretedi. Qatal, normativ ta`rbiyada ata-ana balag`a o`znin` normalrdi buziw aldindag`i qorqinishin 
o`tkeredi, qorqiwdin` ziyanlilig`i jiyi ata-analar ta`repinen pa`seytirilip jiberiledi ha`m olar bile tura 
balani qorqitadi. 
Uyat emotsiya sipatinda adamdi sonday jag`dayg`a saladi, ol o`zin kishkene, a`zzi, sharasiz, 
emotsional qapa, hesh na`rsege jaramsizday sezedi. Uyaliw waqtinsha, logikaliq ha`m na`tiyjeli oylaw 
u`qibinan ayiradi, ayirim jag`daylarda-jen`iliw, sa`tsizlik sezimin payda etedi. Uyaliw o`z-o`zin`e jek 
ko`riw payda etiwi mu`mkin. Insannin` normal qa`lewleri uyaliw payda etiwshi jag`dayg`a tu`speydi 
yamasa qorqinishsiz ta`wbe etiwge uqipliliq, ku`shli, erikli shaxstin` rawajlaniwinda a`hmiyetli sha`rt 
esaplanadi. 
Ayip naduris ha`reket islegende payda boladi. A`dette adamlar qag`iydani buzip ha`m o`z jeke 
pikirler shegarasin basip o`tkenligin an`lag`anda ayipli sezedi. Olar o`z moynina juwapkershilikti 
aliwdan bas tartqanda da ayip sezedi. Ayip a`dette adam o`z ha`reketin o`zi ayiplag`anda, basqalardin` 
bug`an qanday qatnasta bolg`aninan biyg`a`rez ju`z beredi. Ayip sezimi o`kiniw, o`zin o`zi ayiplaw 
ha`m o`z bahasin pa`seytiw siyaqli reaktsiyalardi payda etedi. Ayip adam o`zinin` jeke 
juwapkershiligin sezgen jag`dayda payda boladi. Ayipti bastan keshiriw, Men qa`telestim, basqalarg`a 
yamasa o`zime qarata nahaq boldim degen qiynawshi sezimnen ibarat. Ayip sotsialliq juwapkershilik 
ta`rbiyasinda uyaliwdi toliqtiradi, biraq a`yne hu`jdannin` oyaniwi ha`m rawajlaniw psixologiyaliq 
jetiliskenlikke ta`sir etedi. 
Ha`r qiyli adamlarda emotsiya ha`m sezimler ha`r qiyli a`hmiyetke iye. Emotsionalliq adam 
temperamentinin` bir ta`repin quraydi. Yag`niy belgili bir mo`lsherde tuwma ha`m na`sillik negizi 
menen belgilenedi.