Uliwma psixologiya kk

4. Sezim tu`rleri ha`m formalari. Insannin` emotsional du`n`yasi ha`r tu`rli ha`m ha`r qiyili 
sapada. Emotsional protsessler yamasa bastan keshiriwlerge affekt, a`sirese, emotsiya, keypiyat, qumar, 
stress, sezimlerdi kiritedi. 
Affekt-sub`ekt ushin turmisliq a`hmiyetli tosattan o`zgerisler menen baylanisli ha`m sanaliq is-
ha`rekette keskin o`zgerisler ha`m ta`sirli ha`reketlik ko`rinisler menen o`tetug`in ku`shli ha`m 
salsitirmali tu`rde qisqa waqitliq emotsional jag`day. Affektiv jag`day sanali is-ha`rekettin` 
toqtawshilig`inda, sub`ekttin` minez-qulqi ushin sanaliq qadag`alawinin` buziliwinda ko`rinedi. 
Affekt real jag`dayda sub`ekttin` qa`wipli, jiyi tosattan payda bolg`an jag`daylardan shig`iw ushin 
jol tabiwg`a uqibi bolmag`anda rawajlanadi. Affekt a`ste-aqirin tayarlaniwi mu`mkin-keskin keri 
emotsional jag`day payda etiwshi jag`daydin` qaytalaniwi, ol ku`shli, basqarip bolmaytug`in affektiv 
jariliwdi payda etiwi mu`mkin bolg`an affektin` akkumulyatsiyasina alip keledi. 
Affekt «tarayg`an sana» dep ataliwshi fenomen menen birge ju`redi, bunda ol pu`tkilley arefleksiv 
bolip qaladi ha`m payda bolg`an affekt jag`dayi ha`m zorlap ju`klenbegen ha`reket penen o`zine 
tartadi. Sananin` buziliwi sub`ekt keyin ala bul affektti payda etken ha`m onin` o`tiw barisinin` ayirim 
paytlarin esley almawina alip keliwi mu`mkin. Affekttin` aldin aliw ushin a`dette, oni payda boliw 
basqishinda, yag`niy onin` payda boliwina tosqinliq jasaw kerek. Bunin` ushin affekt payda etiwshi 
jag`daylardan uzag`iraq boliw, shalg`itatug`in ha`reketlerdi orinlaw, buni islese ju`z beretug`in 
qa`lemegen aqibetlerdi ko`z aldina keltiriw h.t.b 
Fiziologiyaliq ha`m patologiyaliq affekttin` psixologo-yuridikaliq aspekti, jinayi huqiqta o`z isine 
juwap bere aliw ha`m juwap bere almaw ma`selesine sud psixiatriyasi kursinda toqtap o`temiz. 
Emotsiyalardin` affektten ayirmashilig`i, uzag`iraq ha`m kem jedelli jag`daydi ko`rsetedi. 
Emotsiyalar jag`dayliq xarakterge iye, yag`niy adamnin` bar bolg`an yamasa mu`mkin bolg`an 
jag`dayg`a, o`z is-ha`reketi ha`m o`z ha`reketlerine bahalawshi qatnasin bildiredi. Emotsiyalar 
idiatorliq xarakterge iye-olar rael payda bolmag`an, bastan keshirgen yamasa ko`z aldina keltirilgen 
jag`daylar haqqinda ko`z aldina keltiriwge baylanisli payda bolatug`in jag`day ha`m waqiyalardi aldi 
burin seziw uqibina iye. 
Emotsiyanin` a`hmiyetli o`zgesheligi olardin` uliwmalastiriw ha`m kommunikatsiyag`a 
uqiplilig`inan ibarat. Adamnin` emotsional ta`jiriybesi onin` jeke bastan keshiriwlerinen ju`da` ken`, ol 

---

86
sonday-aq basqa adamlar menen qatnasta payda bolatug`in emotsional birgelikte bastan keshiriwde 
qa`liplesedi.