|
Fiziologiyaliq negizleri. Miydin` qabig`inda so`zlerdin` ja`rdemi menen payda bolatug`in ekinshi
signalliq nervlik baylanislar zatlardin` arasindag`i en` a`hmiyetli qatnasiqlardi sa`wlelendiredi. I.P.
Pavlovtin` ko`rsetkenindey aq, so`zler haqiyqatliqtan alan` boliwdan ibarat ekenliginen ha`m
uliwmalastiriwg`a jol qoyatug`inliqtan, al tap bul na`rse ilimpazdin` pikirinshe adamzat oylawinin` tu`p
man`izin qurg`anliqtan da zatlar arasindag`i baylanislardi ha`m qubilislardi sa`wlelendiriw mu`mkin
boladi.
Usig`an muwapiq tu`rde miydin` sol yarim sharinin` qabig`inda, u`sh so`ylew orayi, esitiw,
ha`reket etiwshi ha`m ko`riw oraylari boladi. Usinday oraylardin` biri (Vernike degen esitiw orayi)
qabil etilip atirg`an so`zlerdi tu`siniwdi ta`miyinleydi. Onin` jumisi buzilg`an waqitta adamda seslerdi
seziw dawam etkeni menen adam so`zlerdi an`g`ariw, tanip aliw uqibin joyitadi, usinin` na`tiyjesinde
onin` tu`sinip so`ylew uqibi da joyitiladi. So`ylewdin` Broka degen ha`reket etiwshi orayi so`zlerdi
aytiwdi ta`miyinleydi. Usi orayi buzilg`an waqitta adam esitken so`zlerdi tu`sinsede, bir so`zde ayta
almaydi, ol tek baqiriw ha`m so`zsiz qosiq aytiw uqibina iye boladi. Ko`riw orayinin` jumisi jazilg`an
so`zdi tu`siniwdi, oqiwdi ta`miyinleydi. Ol ziyanlang`an waqitta adamda ko`riw saqlanip qalsa da, ol
oqiw uqibin joyitadi.
So`ylew ha`m onin` waziypalari.
Biri-biri menen qatnas jasay otirip, adamlar so`zlerdi qollanadi ha`m anaw yamasa minaw tildin`
grammatikaliq qa`delerin paydalanadi. Til so`z belgilerinin` sistemasi, adamlardin` o`z-ara qatnasin
a`melge asiriwg`a ja`rdem beretug`in qural boladi. So`ylew- bul adamlardin` qatnas jasaw
ma`qsetinde tildin` paydalaniw protsessi boladi. Usi ma`nide til iskusstvonin` jetiskenliklerin
bekkemlew ha`m a`wladtan a`wladqa miyras etip qaldiriw qurali boladi.
Solay etip so`ylewdin` waziypalarinin` biri- adamlardin` arasinda qatnas jasaw qurali retinde
Dostları ilə paylaş: |
|
|
