qo’llashi va uni sotishi yoki o’z mulkiga (egaligiga) olishi mumkin. Undirilgan
garovga qo’yilgan mol-mulk dastlab sotish uchun mo’ljallangan undirilgan mol-
sifatida ishlatishga qaror qilganda quyidagi buxgalteriya o’tkazmalari aks ettiriladi:
xizmat ko’rsatish xarajatlari muntazam amalga oshiriladi va avtivlarni ishga
yaroqli holatda saqlab turishga yo’naltirilgan. Bunday xarajatlar asosiy vositalar
23
ob’ektining balans qiymatiga kiritilmaydi, balki joriy xarajatlar sifatida aks
ettiriladi. Kundalik xizmat ko’rsatish xarajatlari birinchi navbatda, bu: ishshi kuchi
xarajatlari va sarflanadigan materiallar, ular shuningdek kichik qismlarga qilingan
xarajatlarni ham o’z ichiga olishi mumkin.
Ba’zi asosiy vositalar ob’ektlarining qismlari muayyan vaqt oralig’idan keyin
muttasil almashtirishni talab qilishi mumkin. Shuningdek, asosiy vositalarning
ba’zi ob’ektlari tez-tez qaytariladigan almashtirishlar, masalan, binoning ichki
devorlarini almashtirish zaruratini kamaytirish maqsadlarida yoki birgina
almashtirish uchun xarid qilinishi mumkin. Bunday asosiy vositalar ob’ekti
qismlarini almashtirish xarajatlari, agar ular asosiy vositalar ta’rifiga muvofiq
bo’lsa, ular yuzaga kelgan vaqtda ushbu ob’ektning balans qiymatiga kiritiladi.
Almashtirib bo’lingan qismlarning balans qiymati ushbu almashtirilgan qismlar
bo’yicha eskirish alohida hisoblab yozilgan yoki hisoblab yozilmaganligidan qat’iy
nazar hisobdan chiqariladi.
Agar bankning eski almashtirilgan qismning balans qiymatini aniqlashning
amalda imkoni bo’lmasa, unda balans qiymati sifatida yangi almashtirilgan
qismning uni xarid qilingan yoki qurilgan vaqtdagi qiymatidan foydalanish
mumkin.
Asosiy vositalar ob’ektidan foydalanishni davom ettirish sharti bo’lib ushbu
ob’ekt qismlari almashtirilganligidan qat’i nazar nosozliklar mavjud bo’lishi
yuzasidan muntazam tekshiruvlar o’tkazish hisoblanashi mumkin. Har bir
tekshiruvni amalga oshirishda uni o’tkazish xarajatlari, agar tan olish mezonlariga
rioya etilsa, almashtirish qiymati sifatida ushbu asosiy vositalar ob’ektining balans
qiymati tarkibida tan olinadi. Oldingi tekshirish xarajatlarining qolgan balans
qiymati hisobdan chiqariladi. Bu ushbu ob’ektni xarid qilish yoki qurish
operatsiyasi chog’ida oldingi tekshiruv qiymati identifikatsiyalanganligidan qat’iy
nazar amalga oshiriladi. Zarurat tug’ilganda, ob’ektni xarid qilish yoki qurish
paytida joriy tekshiruv komponentining qiymat ko’rsatkishi sifatida kelgusi shunga
o’xshash tekshiruvning taxmin qilingan qiymatidan foydalanish mumkin.
Aktivlardan foydalanish samaradorligini oshiradigan yoki ularning foydali
24
xizmat muddatini uzaytiradigan asosiy vositalarga tegishli bo’lgan xarajatlar
kapital xarajatlar sifatida hisobga olinadi va ularning balans qiymatini ko’paytiradi.
Kapital xarajatlarga takomillashtirish, almashtirish, kapital ta’mirlash
bo’yicha xarajatlar kiradi.
Kapital ta’mirlash - aktivning xususiyati va sifatini sezilarli darajada
yaxshilaydigan, samaradorligi va foydali xizmat muddatini oshiradigan ta’mirlash
bo’lib, muntazam asosda amalga oshiriladi. Xarajatlarni kapitallashtirishda
ularning summasi aktivning qiymatiga o’tkaziladi hamda, agarda zarur bo’lsa,
zamonaviylashtirilgan aktivning foydali xizmat muddati qayta ko’rib chiqamiz.
Agar asosiy vositaga (uskunaga) yangi qismlar va detallarni qo’shish, yoki
mavjud binoga qo’shimcha inshootlar qurish aktivning ajralmas qismi hisoblansa,
xarajatlar aktivning balans qiymatiga kiritiladi. Agar qo’shish ajralgan va mustaqil
holda amal qilsa yoki har xil xizmat muddatiga ega bo’lsa, u alohida inventar birlik
sifatida hisobga olinadi.
Dostları ilə paylaş: