Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
7.4. Хalqaro raqobat kurashi Хalqaro raqobat kurashini olsak, u mamlakatlar o’rtasidagi, shuningdek, xalqaro yirik birlashmalar, ayniqsa, transmilliy korporatsiyalar o’rtasidagi kurashdir. PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com 52 Bunda xalqaro bozorlarni egallash, xomashyo hududlarini o’zlashtirish, ilmiy-texnika manbalarini qo’lga kiritish kabi asosiy tomonlarni ko’proq egallashga uriniladi. Natijada iqtisodiy taraqqiyot manbalarini o’z ixtiyoriga olish, buning asosida o’z boyliklarini orttirish, olinadigan foydaning darajasini ko’tarish kabilarga muyassar bo’linadi. Jahon iqtisodiyotiga qo’shilib borish, xalqaro bozorda ta’sirli kuchga ega bo’lish va xalqaro mehnat taqsimotida manfaatli o’rinlarni egallash xalqaro raqobat tufayli amalga oshadi. Bu barcha mamlakatlarni kuchli iqtisodiyotga ega bo’lishga, ilyur ishlab chiqarish darajasini qo’lga kiritishga undaydi. Jahon miqyosida faoliyat ko’rsatuvchi mamlakatlar va birlashmalar soni ortib bormoqda. Bu faqat jahon iqtisodiyoti taraqqiyotiga ta’sir qo’rsatish bilan chegaralanmasdan, balki ichki bozordaga monopol holatning oldini olishga ham ta’sir etmoqda. Chunki, bozorda qatnashuvchi sotuvchilar qancha ko’payib borsa, monopol ta’sir shuncha zaiflashib boradi. Ko’pchilik mahsulot bozorlarida mayda firmalar kamayib, yiriklari ko’payib bormoqda. Bu resurslar bozoriga ham taalluqlidir. Mehnat bozoridagi kasaba uyushmalarining faoliyati ham shunday mazmunda bo’ladi. Bir qator yuqori foydali tarmoqlarda patent mushkulligi va boshqa tur resurslardan foydalanishdagi to’siqlarning ko’payib borishi raqobat kuchini zaiflashtiradi. Lekin jahon raqobat kurashi natijasida chet mahsulotlarining kirib kelishi bozor ishtirokchilarini ko’paytirish orqali ichki raqobat imkoniyatlarini oshiradi. Chunonchi, AQSh, G’arbiy Ovro’po, qisman YAponiyani olsak, avtomobil va po’lat bozorlari kabi, oziq-ovqat mahsulotlari, resurslar bozorlarida ham yirik firmalar hissalari oshib, bu raqobat ta’siriga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda. Ma’lumki, hozirgi davrda bir qancha oziq-ovqat mahsulotlari bo’yicha chet firmalar o’zlariga yo’l ochib, istiqbollarini ta’minlamoqdalar. Masalan Gollandiya oziq-ovqat eksporti bo’yicha etakchi o’ringa chiqdi. Raqobat turlari va harakat mazmunlari mavjud bo’lib, u jadvalda ko’rsatilganlardan iborat bo’ladi. Raqobat turlari va ta’siri Raqobatning bozor iqtisodiyotidagi ahamiyatini e’tiborga olgan holda marketing kontseptsiyasida raqiblarga, uni tanlashga katta e’tibor beriladi. Raqiblarni RAQOBAT Tarmoqlar ichki raqobati Tarmoqlararo raqobat Jaщon iqtisodiyotidagi raqobat Хaridor uchun kurash, baho darajasiga ta’sir etish. Texnik progress, shaxsiy va ijtimoiy manfaatdorlar Jahon bozori rivoji, ichki bozorga ta’sir PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com 53 avvalo firmalarga qarab belgilash kerak, ya’ni qaysi firmalar qanday tovarlarni bozorga chiqaradi, ya’ni sotuvchi sifatidagi raqiblarni aniqlash va ularni o’rganishga qaratilgan ishlarni belgilash va amalga oshirish talab etiladi. So’ngra xaridor-raqiblar o’rganiladi. Bunda mashhur "Mar-keting asoslari" kitobi muallifi Filip Kotlyar izlanish usulini taklif etadi. U raqiblarni to’rtga bo’lib o’rganishni tavsiya etadi: 1) istak bo’yicha raqib; 2) tovar turi bo’yicha raqib; 3) tovar xili bo’yicha raqib va 4) tovar markasi bo’yicha raqiblar. Iste’molchilar xarid qilish bo’yicha qanday qarorga kelishini aniqlash har bir firma uchun ko’proq o’z tovarini sotish yo’lini topish, ya’ni o’z xaridorlarini aniqlash imkonini beradi. U "Neksiya" mashinasini chiqaruvchi Asakadagi zavod misol keltirib, avvalo xaridorning qanday tovarlar sotib olishi mumkinligi, ular ichida qanchasi transport vositalari, so’ngra qanchasi mashina sotib olishi, oxiri mashinaning "Neksiya" markalisini qancha xaridor sotib olishi mumkinligini va umuman, boshqa markali mashinalarni sotib oluvchi raqiblarni Rossiya, Qozog’iston va boshqa davlatlarda aniqlab, o’z xaridorlarini ko’paytirish choralarini qo’llashi qayd qilinadi. Raqobat asosiy tartibga solish mexanizmi sifatida ishlab chiqaruvchilar va resurslar bilan ta’minlovchilarni xaridorlar hukmiga yoki iste’molchilar mustaqilligini ta’minlash manfaatiga to’la bo’ysundiradi. Haqiqatan ham raqobat sharoitida ko’pchilik sotuvchi va xaridorlarning hukmi bozor bahosini belgilaydi, ya’ni yakka holdagi ishlab chiqaruvchilar va resurslar bilan ta’minlovchilar xaridorlarning istagiga moslashadilar. Bu istak-larni bozor tizimi inobatga olgan holda sotuvchilarga etkazadi. Bozor tizimiga bo’ysunib ish tutuvchi raqobatdagi ishlab chiqaruvchilar foydaga ega bo’lib, o’z mavqelarini mustahkamlab borsa, bozor qonunlarini buzuvchilar zarar ko’radi va ularni sinish, bankrotlik kutishi mumkin. Raqobat kuchi ta’siri sharoitida xaridorlar xo’jayin, bozor — ularning vakili, korxonalar esa ularning xizmatkori vazifasini bajaruvchi sifatida mavjud bo’ladilar. Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|