Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

2-t o p s h i r i q . Qaysi vaqtda -(a)yotgan, -ydigan, -adigan shakl-
lari qo‘llanilishini aniqlashga harakat qiling.
3-t o p s h i r i q . Yuqoridagi sifatdoshlarning bo‘lishsiz shaklini
yasang.
BILIB OLING. 
Hozirgi zamon sifatdoshi fe’l asosla-
riga -(a)yotgan qo‘shimchasini qo‘shish bilan yasaladi.
Kelasi zamon sifatdoshi fe’l asoslariga -ydigan,
-adigan, -(a)r qo‘shimchalarini qo‘shish bilan yasaladi.
156-mashq.
Gaplarni ko‘chiring. Sifatdoshlarni topib, yasalishini
tushuntiring.
1. Endigina ko‘tarilib kelayotgan oy sarg‘ish nurlar sochib,
tun qo‘ynida mudrayotgan pastqam uylarning tomlarini, daraxt-
larning yalang‘och novdalarini yoritib turardi. (Õ. Òo‘xtaboyev)
2. Chuqur ariqdan toyimni sug‘orib chiqayotganimda bir to‘da
HOZIRGI VA KELASI ZAMON
SIFAÒDOSHLARI

---

61
uloqchi-chavandozlar uchrab qoldilar. (A. Qodiriy) 3. ...Jimir-
lab oqayotgan daryo bo‘yiga borib, yuz-qo‘llarini yuvib, bir-
ikki qultum suv ichishdi. (Mirmuhsin) 4. Yoqimli yoz shaba-
dasi endigina qad ko‘tarib kelayotgan yosh nihollarni tebratar
edi. (O‘. Hoshimov)
157-mashq.
Kelasi zamon sifatdoshlarini topib, hosil bo‘lishini
tushuntiring.
1. Odamlar sizni qattiq hurmat qilishadi, opa,— dedi Kamol
astoydil kuyunib, — sha’ningizga dog‘ tushiradigan bunaqa ish-
larga izn bermang. (E. Usmonov) 2. Shanbada to‘y keladigan, el-
yurtga osh beriladigan bo‘lgani uchun erta tongdanoq hovli
gavjum edi. (O. Yoqubov) 3. Eshon otasining vasiyatiga amal
qilib, to‘rdan joy tegmaydigan, poygakda choy tegmaydigan
bir odam bo‘lib yetishibdi. (Abdulla Qahhor) 4. Bo‘ladigan
savdoning tezroq bo‘lgani yaxshi. (N. Normatov) 5. Mana endi,
Sobirjon o‘g‘lim, ishlab, ro‘zg‘orga qarashadigan vaqtingiz bo‘ldi.
(Hakim Nazir)
158-mashq. 
So‘z birikmalari tarkibidagi kelasi zamon sifatdosh-
larini o‘tgan va hozirgi zamon sifatdoshlariga aylantiring, so‘ng ular
ishtirokida gaplar tuzing.
Ichiladigan suv, tug‘adigan sigir, bajariladigan ish, oli-
nadigan ko‘ylak, haydaladigan yer, miniladigan ot, yoziladi-
gan bayon, chaqiriladigan mehmon, qilinadigan to‘y, ijro eti-
ladigan raqs, pishiriladigan ovqat.
1. Hozirgi zamon sifatdoshi qanday yasaladi?
2. Kelasi zamon sifatdoshiga misollar ayting.
3. Qurmoq, boqmoq, tikmoq fe’llaridan hozirgi va kelasi
zamon sifatdoshlarini yasang.