Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

435-mashq.
Uyga vazifa. Hisob so‘zlari ishtirokida «Sirli tabiat»
mavzusida kichik hikoya tuzing.

---

173
T o ð s h i r i q . Quyidagi sanoq sonlarga -(i)nñhi qo‘shimñhasini
qo‘shing. Qanday ma’no ifodalanishini ayting. Qaysi holatda -nñhi,
-inñhi qo‘shilishini tushuntiring.
Bir, ikki, uñh, olti, yetti, o‘n.
BILIB OLING.
 Narsalarning ketma-ketlik tartibini
bildiradigan sonlar tartib sonlar deyiladi. U -(i)nchi
qo‘shimchasi yordamida yasaladi.
ESDA SAQLANG.
 Òartib sonlar arab raqami bilan
yozilganda, -(i)nñhi qo‘shimchasi o‘rnida arab raqamidan
so‘ng ñhiziqñha yoziladi: 9-sinf, 30-dekabr. Tartib sonlar
rim raqamlari bilan ifodalanganda, ñhiziqñha qo‘yilmaydi.
436-mashq.
Sonlarni toðing. Ma’no turini va imlosini tushuntiring.
1. Shoikrom uni har kuni maktabdan o‘zi olib ketar,
ikkinchi smenada dars tugagunñha ðoylab turar edi. (O‘. Hoshi-
mov) 2. Beshinchi, oltinchi keñhuvga borganda dara anñha tora-
yib qoldi. (O. Yoqubov) 3. Qani, bolam, yur! Nariroqda yana
bittasini yoqib qo‘yaylik. (O. Yoqubov) 4. Shu bog‘dagi qurigan
olmalarni qo‘ðorib tashlab, o‘rniga 4 tuð yong‘oq ekyaðman, —
deb javob beribdi. («El desa Navoiyni» kitobidan) 5. Cho‘ðonlar
har kuni tunda bittadan qo‘y g‘oyib bo‘layotganini sezib qo-
lishdi. (Ertakdan)
437-mashq.
Oltinñhi sinf, birinñhi o‘qituvñhim, ikkinñhi qavat,
uñhinñhi ðarta, beshinñhi dars birikmalarini qatnashtirib matn tuzing.
Unga sarlavha qo‘ying.
438-mashq.
Matnni ko‘chiring, undagi sonlarning tagiga ñhizing va
turini aniqlang.
Girdibod qayerlarnidir yalab, qayerlardadir qum teðalik-
lari uyib ketibdi. Ikkinñhi arava to‘nkarilib, uñhinñhi aravani
ÒARÒIB SONLAR

---

174
anñha nariga surib borib, g‘ildiraklarining yarmigañha qumga
ko‘mib qo‘yibdi. Uning ustida na xashak va na yuklar bor. Birinñhi
arava g‘ildiraklariga bog‘langan uñh ot bor-u, qolgan otlardan
darak yo‘q. Yuz qadamñha narida qumga botib yotgan uñhinñhi
aravaning o‘ng tomonida saman yo‘rg‘a orqa tomonidan qumga
botib, ñhiqa olmay unnardi. Aravaga qo‘shib bo‘lmaydigan begona
ikki otdan tamoman darak yo‘q. Olis qum teðaliklari ustida
xashak qoldiqlari soñhilib yotardi. Qiyshayib yotgan uñhinñhi
aravada faqat dekñha-yu, belkurag-u ketmonlar qolibdi. (Mir-
muhsin)
1. Asosga qañhon -inñhi, qañhon -nñhi qo‘shimñhasi
qo‘shiladi?
2. Òartib sonlar nimani anglatadi?
3. «Odobnoma»dan tartib sonlar ishtirok etgan to‘rtta
gað yozing. Qanday qo‘shimñha yordamida yasalganini
tushuntiring.