Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

461-mashq. 
Gaplarni o‘qing, payt ravishlarini topib, ularning
ishlatilish o‘rinlariga diqqat qiling.
1. Ular yerni kavlab kirolmabdilar, lekin bir zumda al-
laqancha yerni o‘yib yuboribdilar. 2. Orqasiga qarasa, uzoqdan
bir ho‘kiz uni to‘xtovsiz chaqirib kelyapti. 3. Ertaga uzum,
qovun pishadi, bularni qo‘yib yubor. 4. Dehqon jo‘xorini
quritibdi, to‘qmoqlab, donini ajratib olibdi. Keyin bozorga olib
boribdi. 5. Kun kech bo‘ldi. Ertaga erta bilan yo‘lga chiqamiz.
(Ertakdan)
462-mashq. 
Berilgan so‘zlar orasidan ðayt ravishlarini toðing,
ular ishtirokida gaplar tuzing.
Asta-sekin, jim, endi, orqada, hozirñha, yangiñha, so‘ngra,
bittalab, dastlab, qishin-yozin, uzun-uzun, eson-omon, erta-
indin.
1. Avvallari, ilgari, ertalab, keyin, so‘ngra so‘zlarini qatnash-
tirib gaðlar tuzing. Ular qanday so‘roqqa javob bo‘lishini
ayting.
2. Payt ravishlari nimani bildiradi?
463-mashq. 
Uyga vazifa. Payt ravishlari qatnashgan maqol, toðish-
moq, tez aytishlar, xandalardan bilasizmi? Ularni daftaringizga yozing.
Payt ravishlarining tagiga ñhizing.

---

185
T o ð s h i r i q .  Berilgan so‘zlardan «q a y e r g a ?», «q a y e r d a ?»
kabi so‘roqlarga javob bo‘luvñhi so‘zlarni ajrating.
Avval, so‘ng, oldin, keyin, olg‘a, iñhkarida, tashqarida,
uzoqdan, yuqorida, quyiga.
BILIB OLING. 
Harakat-holatning bajarilish yoki
bajarilmaslik o‘rnini bildirgan va «qayer (-ga, -da,
-dan)?» so‘rog‘iga javob bo‘luvñhi ravishlar o‘rin ravish-
lari hisoblanadi.
O‘rin ravishlariga olg‘a, ichkarida, tashqarida sin-
gari so‘zlar kiradi.
464-mashq.
Gaplarni ko‘chiring, o‘rin ravishlarining tagiga chizib,
izohlang.
1. Òashqariga chiqib G‘ofurjon boydan ketishga izn so‘radi.
2. Sherqo‘ziga ko‘zi oldidan nari ketishi uchun ruxsat bermay
qo‘ydi. 3. Salmon ota gapni uzoqdan boshladi. 4. Oldinda Shirin-
buloq qishlog‘i butun bo‘y-basti bilan yastanib yotardi. (Yo‘ldosh
Sulaymon) 5. Komandir boshliq jangchilar olg‘a tashlanib bostirib
boraverardilar. (Sh. Sa’dulla)
465-mashq. 
Gaplarni o‘qing, o‘rin ravishlarini aniqlab, ularga izoh
bering.
1. Bizga yaqinlashmadi, lekin nariroqda turib ish o‘rgatib,
bularga baqirib turdi. 2. — Ichkariga kiring, bir piyola choy
iching, — dedi uy egasi. 3. Oldiga dasturxon yozibdi, kechqurun
palov qilib olib chiqibdi. 4. Bir chaqirim ichkariga kirib borga-
nimizdan keyin tepada teshik ko‘rindi. 5. Oldimdan bir uy chiqib
qoldi, jon holatda unga o‘zimni urdim. 6. Uzoqdan bir ayol kela
boshlabdi. Cholning yoniga kelib salom beribdi.