Umumiy psixologiya

Psixogenetikyo‘nalishharikkalayo‘nalishningahamiyatinikamaytirmaganholda, psixikjarayonlarningrivojlanishinibirinchio‘ringaqo‘yadi. Buyo‘nalishniuchgabo‘libo‘rganishmumkin.Ular:

X ulq-atvornihissiyot, maylvaboshqapsixikaningratsionalbo‘lmagantarkibiyqismlaribilantushuntiruvchinazariyapsixodinamiknazariyadebataladi.Bilishqobiliyatlarivaintellektningrivojlanishigaurg‘uberiladiganqonsepsiyakognitivyokikognitiv-genetikqonsepsiyadebataladi. SHaxsningrivojlanishigaurg‘uberiladiganqonsepsiyalarpersonologikqonsepsiyalardebataladi.

Ilko‘sprinlikhaqidapsixodinamiknazariyaningyiriknamoyondasimashhuramerikalikpsixologE.Eriksonhisoblanadi. Uningfalsafiy-metodologikqarashlarifreydistik-psixoanalizningdavomihisoblanadi.Z.Freydshaxstaraqqiyotiningasosiyharakatlantiruvchikuchibiologikjinsiymayl(“libido”) debhisoblaydi. Eriksonningta’kidlashicha, insonningrivojlanishi, o‘zarobog‘liquchjarayondaniborat: biologiyao‘rganadiganjismoniytaraqqiyot, psixologiyao‘rganadiganongli “Men”ningrivojlanishi, ijtimioyfanlaro‘rganadiganijtimoiyrivojlanish. Taraqqiyotningasosiyqonuni – “epigenetikprinsip “ bo‘lib, rivojlanishningharbiryangibosqichidaoldingibosqichlardabo‘lmaganyangihodisavahislatlarpaydobo‘ladi. Taraqqiyotningyangifazasigao‘tish “normativinqiroz” shaklidao‘tadi, utashqaridanpatologikhodisagao‘xshaydi, lekino‘sishningnormalqiyinchiliklariniifodalaydi.

Taraqqiyotningyangibosqichigao‘tisholdingibosqichgaxosbo‘lganasosiyqarama-qarshiliknihalqilishasosidamumkinbo‘ladi. Agarqarama-qarshilikhalqilinmasaualbattakeyinnamoyonbo‘ladi.

Eriksonhayotiysiklnisakkizbosqich (faza) gabo‘ladi.

Birinchibosqich – go‘daklik. Uningasosiymaqsadi – tashqidunyoga “ishonish” hissinihosilqilishdir. Uningasosiyvositasiota-onaningmuhabbativag‘amxo‘rligidir. Agargo‘dakda “asosliishonish “ vujudgakelmasa, undadunyoga “asosliishonmaslik”, xavotirlanishhissipaydobo‘ladi.

Ikkinchibosqich – ilkbolalik - boladauyatvashubhalanishkabihislarpaydobo‘ladi. Boladamustaqillik, ma’suliyat, tartibvaintizomnihurmatlashkabixislatlarpaydobo‘ladi.

Uchinchibosqich – o‘yinYoshi (5-7 Yosh) tashabbushissi, nimadirqilishhissipaydobo‘ladi. BuYoshdaguruhiyo‘yinlar, tengdoshlaribilanmuloqot, xayolningrivojlanishimuhimhisoblanadi. BuYoshdaadolat, qoidagamosliginitushunishhissipaydobo‘ladi.

To‘rtinchibosqich –maktabYoshidagiyangipsixologiktuzilma - maqsadgaerishishqobiliyati, tashabbuskorlikhissidir.

Beshinchibosqich – o‘spirinlikbo‘lib, boshqalargao‘xshamaslik, individuallikhissiningpaydobo‘lishibilanxarakterlanadi. Eriksono‘z-o‘zinianglash, vaqtniyangichahisqilish, jinsiyqiziqishlarshakllanishimexanizmlarinito‘liqtavsiflaydi.

Oltinchibosqich – Yoshlik –boshqalarbilanintimpsixologikyaqinlik, jumladanjinsiyyaqinlikehtiyojivaqobiliyatipaydobo‘ladi.

Ettinchibosqich – etuklikdavridahayotiyfaoliyatningbarchasohalarida ( mehnatda, ijodiyotda, g‘amxo‘rlikda, pushtqoldirishda, tajribauzatishvaboshqalarda) mahsuldorliktuyg‘usiuzluksizhamrohbo‘ladivaezguniyatlarningamalgaoshishidaturtkivazifasinibajaradi.

Sakkizinchibosqich, ya’niqarilik– insonsifatidao‘zburchiniuddalayolganligidan, turmushningkengqamrovliligidanqanoatlanishtuyg‘ularibilanxarakterlanadi.