“Umumiy tarix” kafedrasi Katta o’qituvchilar
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3
. 3 I. Karimov. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T. “Sharq”. 1998. 4 – bet. Ilk Uyg’onish davri madaniyatining millat ilm – fani va madaniyati taraqqiyotiga ta’siri. Ma’lumki, o’tmishni o’rganmay kelajakni yaratib bo’lmaydi. Zero, bugunning qadru – qimmati, mohiyati va salmog’i kechagi kun tarozisi orqaligina to’liq idrok etiladi. Darhaqiqat, tarixdan kelajakka xizmat qiladigan amaliy xulosalar chiqarulmagunicha hech bir jamiyat ilgarilab rivojlanmaydi. Dunyo xalqlari tarixi insoniyat taraqqiyoti haqida to’la va batafsil tasavvur, bilim hamda tushunchalar berib, yoshlarning har tomonlama barkamol shaxs bo’lib, yetishishida muhim o’rin tutadi. Zotan, komil inson tarbiyasi davlatimiz siyosatining ustivor sohasidir. Dunyo xalqlarining tarixiy tajribalaridan foydalanish, ya’ni tarixda bo’lib o’tgan voqealardan, hodisalardan, turli madaniyat va ma’naviyat sohasida faoliyat ko’rsatgan allomalar, tarixiy shaxslar hayotidan, iqtisodiy taraqqiyotidan, yangi farovon jamiyat qurish yo’lida insonlarni fozil, komil kishilar qilib tarbiyalashda foydalanish va hozirgi davrga xizmat qildirish eng dolzarb vazifalardan hisoblanadi. Haqqoniy tarix dillarga hayot qonini quyuvchi, tillarga so’z baxsh etuvchi, saltanatlarni qayta yaratuvchi, o’tib ketgan asrlar silsilasini butun hayajonlari, egalari bilan ko’z o’ngimizda namoyon etib, hayotimiz sarhadlarini kengaytiruvchi mo’jizadir. Uning ma’naviy qudrati ila biz barcha kechmish zamonlarning odamlariga hamdamu hamnafas bo’lamiz,ular bilan goh suyib, goh kuyib dilimizni rag’batlantiruvchi, huslarimizga ozuqa beruvchi turli voqealar, ajabtovur fe’l – atvorlar dunyosiga oshno bo’lamiz. Tarixni insoniyat taraqqiyotining dardu quvonchlari, g’alabalaru mag’lubiyatlari, yaratuvchilik qudratiyu barbod etuvchi qora kuchlari, jasorat va xiyonat, oq va qoraning shiddatli to’qnashuvlari haqida hikoyalar bitilgan kundalik daftar deyish mumkin. Har bir xalq u kattami, kichikmi o’z tarixiga, milliy madaniyatiga ega. Jahon madaniyati har bir xalq madaniyatining, eng yetuk, eng yuksak namunalaridan tashkil topadi. U har bir milliy madaniyatdagi umuminsoniy tomonlarni o’zida mantiqan birlashtiradi, shuning uchun ham ilk Uyg’onish davri madaniyati namoyandalari – Xorazmiy, Beruniy, Farg’oniy, imom al – Buxoriy, at – Termiziy, Abu Ali ibn Sino, al – Motrudiy, Mahmud az – Zamaxshariy, Yevropa madaniyati namoyandalaridan – Vilyam Shekspir, Jordano Bruno, Rembrand, Rafael, Leonardo da Vinchi, Mikalenjelo va boshqalar asarlaridan ularni yaratgan millat va xalqgina emas, butun insoniyat dunyosidagi barcha xalqlar bahramand bo’lib foydalanmoqdalar. Markaziy Osiyo xalqlari ham boshqa xalqlar singari boy madaniy merosga ega bo’lib, bu meros millatimiz madaniyatining taqqiyotiga va yanada rivoji uchun xizmat qilib kelmoqda. O’zbek xalqi o’tmishda feodal jamiyat sharoitida madaniyatning barcha sohalarida boy va bebaho boyliklar yaratdilar. Biz ushbu bebaho madaniy boyilkardan bahramand bo’lmasdan turib, ularni o’rganib qalbimizga, ongimizga jo qilmasdan turib, ulkan imkoniyatlar mamlakatida – serquyosh O’zbekistonimizda buyuk davlat barpo eta olmaymiz. Biz bir narsani yaxshi anglab olishimiz kerakki, umumiy va maxsus bilimlarga ega, ongli, tafakkuri va har xil izmlardan ozod, zamonaviy dunyoqarashi, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga voris bo’lgan insonlargina fuqarolik jamiyatini barpo etishga va uni yanada takomillashtirishga qodir bo’ladi. Tarixan O’zbekiston republikasida shakllangan intellektual salohiyat XXI asrda o’zining rivojlanish darajasi jihatidan, innovatsion kashfiyotlar, imkoniyatlari bilan hozirgi vaqtda jahondagi ko’pgina rivojlanayotgan mamlakatlardan ilgarilab ketgan. Ko’p jihatdan esa iqtisodiy rivojlangan mamlakatlardan qolishmaydi. Mubolag’asiz aytish mumkinki, fanimiz, aql – zakovat salohiyatimizning noyob va go’zal binosiga bundan ko’p asrlar muqaddam poydevor solingan edi. Mamlakatimiz fani juda qadim zamonlardan yuksala boshlanganini, uning chuqur va qudratli ildizlari borligini faxrlanib ayta olamiz. U asrlar davomida o’zbek millatiga, butun insoniyatga tabiat sirlarini o’rganishda, tibbiyot, falsafa, tarix, huquqshunoslik, ilohiyot, adabiyotshunoslik va tilshunoslikda ishonchli xizmat qilib kelmoqda. Uzoq o’tmishdayoq o’zbek xalqining ilg’or mutafakkirlari olib borgan tadqiqotlar, ularning amalga oshirgan kashfiyotlari jahon, umuminsoniyat fani va madaniyatining oltin xazinasini tashkil etadi. Bilimlar xazinasini ochgan buyuk ajdodlarimizning nomlari butun dunyoda mashhur. Bular buyuk astronom va matematiklar al – Xorazmiy, Farg’oniy, Javhariy, Marvaziy, Ulug’bek; faylasuf va ilohiyotchi – huquqshunoslar Farobiy, imom Buxoriy, Imom Termiziy, Marg’inoniy, Nasafiy; qomusiy olimlar Beruniy, Ibn Sino, tilshunos – shoirlar Qoshg’ariy, Yusuf Xos Hojib, Zamaxshariy, Alisher Navoiy; tarixchilar Bobur Mirzo, Abulg’ozi Bahodirxon, Ogahiy va boshqa ko’pgina ulug’ zotlar. Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|