Umumta’limiy kompetensiyalarni loyihalashtirishning kontseptual asoslari Ulug‘bek inoyatov

2-jadval
O‘quvchilarda umumta’limiy kompetensiyalarning rivojlanish dinamikasi

2-jadvaldan ko‘rinadiki, o‘quvchilarda umumta’limiy kompetensiyalarning rivojlanish dinamikasi ta’lim bosqichlari bilan bog‘liqlikda quyidagilarga xizmat qiladi:
– o‘quvchi tomonidan o‘zlashtiriladigan kompetensiya elementlarining miqdori va sifati ortib borishini talab etadi. Masalan, boshlang‘ich ta’limda o‘quvchi tarixiy voqelikni matnni o‘qish asosida o‘zlashtirsa, umumiy o‘rta ta’lim bosqichida darslik matni bilan birga manbalar bilan ishlash asosida uni tahlil etish malakasini egallaydi;
– ma’lum bir kompetensiya obyektlari ham o‘zgaradi va kengayib boradi. Masalan, boshlang‘ich ta’limda tarixiy materiallar ustida ishlash matnni “to‘g‘ri o‘qish”ga o‘rgatish, rasmlarni izohlash, rasm ustida suhbat o‘tkazish, hikoya, kichik matn tuzish, o‘z fikrini og‘zaki bayon qilish asosida tashkil etilsa; umumiy o‘rta ta’lim bosqichida esa munozara, dillemalarni o‘tkazish, keys topshiriqlarini bajarish asosida mustaqillik, ijodiy faoliyat ustunligiga erishiladi;
– kompetensiya o‘quvchining yangi shaxsiy tajribani o‘zlashtirishga va o‘zini o‘zi rivojlantirishga doir harakatlarini integratsiyalaydi. Masalan, o‘quvchi loyihaviy faoliyatni amalga oshirishga doir kompetensiyalarni egallaydi.
Xulosa qilib aytganda, umumiy o‘rta ta’lim tizimiga kompetent yondashuvni tatbiq etish o‘quvchilarni birinchidan, bilim, ko‘nikma va malaka hamda amaliy faoliyat usullarini shaxsiy tajribaga aylantirish imkoniyatini beradi, ikkinchidan, ular o‘rtasidagi integratsiyasini ta’minlashga xizmat qiladi, uchinchidan, o‘quvchining o‘zini o‘zi rivojlantirishi, mustaqilligi, ijodiy faolligini oshirishini kafolatlaydi, to‘rtinchidan, o‘z navbatida yaxlit majmuaviy kompetensiyalarni egallashni shart qilib qo‘yadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
Karimov I.A. “Yuksak bilimli va intellektual rivojlangan avlodni tarbiyalash – mamlakatni barqaror taraqqiy ettirish va modernizatsiya qilishning eng muhim sharti” mavzusidagi xalqaro anjumanning yakuniy hujjati – rezolyutsiyasi. // Xalq so‘zi, 2012-yil 22-

1. 
   Muslimov N.A., Urazova M.B., Eshpulatov Sh.N. Kasb ta’limi o‘qituvchilarining kasbiy kompetentligini shakllantirish texnologiyasi. – : “Fan va texnologiya” nashriyoti, 2013.
   
2. 
   Botcheva, L., Shih, J., Huffman, L. C. Emphasizing Cultural Competence in Evaluation: A Process-Oriented Approach / L. Botcheva, J. Shih, L.C. Huffman // American Journal of Evaluation. 2009. Volume 30. №2. P. 176-188.
   
3. 
   Children and social competence: Arenas of action / Ed. by Hutchby I., Moran-Ellis J.; L. Wach.: Falmer press, 1998.
   
4. 
   Unland, M., Kleiner, B.H. New developments in organizing around core competences/ M. Unland, B.H. Kleiner. Work study. London: 1996. Vol.45, Iss. 2.
   
5. 
   Педагогический словарь. / Под.ред. В.И.Загвязинского, А.Ф.Закировой. – М.: Академия, 2008.
   
6. 
   Брызгалова С.И., Ильина М.В., Ротенкова Т.Н. Педагогические условия формирования ключевых компетенций учащихся основной школы: Монография. – Калининград: БФУ им. И. Канта, 2011.
   
7. 
   Ильина М.В. Реализация компетентностного подхода в работе с учебным текстом (из опыта преподавания курса «История западной России в основной школе) // Исследования Балтийского региона. Вестник Института Балтийского региона РГУ им. И. Канта. – 2010. – №1. – С. 149-156.
   

http://xtjurnali.zn.uz/2016/09/07/umumtalimiy-kompetensiyalarni-loyihalashtirishning-kontseptual-asoslari/