Umurtqasizlar zoologiyasidan

qorin nerv zanjiri; 10-qorin muskuli;
11-antennulalar; 12-antennalar;
13-keyingi ichak.
Daryo qisqichbaqasining jigari 
ikkita 
bo‘lakdan 
iborat. 
Jigar 
suyuqligi 
yog‘ 
moddalami 
emulsiya (mayda tomchilar) holiga 
keltiradi; oqsil va karbonsublami 
parchalaydi. 
Jigar 
kuchli 
rivojlangan bo‘lganidan o ‘rta ichak kalta bo‘ladi. Bu bezlaming kuchsiz 
rivojlanishi aksincha o ‘rta ichakning uzayishiga olib keladi.
Oshqozonda oziq maydalanishi bilan birga qisman hazm ham 
bo‘ladi. 
Oziqning 
maydalanmasdari 
qolgan 
qismi 
esa 
pilorik 
oshqozondan to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri orqa ichakka, undan anal teshigi orqali 
tashqi muhitga chiqariladi.
156

---

Qon aylanish sistemasi ochiq. Qon yurakdan arteriya qon tomiriga 
o ‘tib, butun organni qon bilan ta’minlaydi. Qisqichbaqalarning yuragi 
odatda bir necha kamerali naycha-ga yoki pufakka o'xshash bo'Iib, 
tanasining orqa qismida joylashgan.
Yurakni miksotsel bo'shlig'idan hosil bo'lgan xaltasimon yurakoldi 
bo'lmasi o'rab turadi. Jabraiarda kislorod bilan to'yingan gemolimfa 
maxsus vena tomirlari orqali yurak oldi bo'lm asiga kelib quyiladi. 
Yurak devorida tirqishsimon klapanli 
ostiy
(teshik)lar joylashgan. Daiyo 
qisqichbaqasining ostiylari 3 juft bo'ladi. Yurak kengayganida klapanlar 
ochiladi va gemolimfa yurak oldi bo'lmasidan yurakka o'tadi. Yurak 
qisqarganida aksincha klapanlar yopilib, gemolimfa yurakdan chiquvchi 
arteriya tomirlariga o'tadi.
Daiyo qisqichbaqasining qon aylanish sistemasi ancha mukammal 
tuzilgan. Uning yuragidan oldinga uchta, orqa tomonga bitta yirik 
arteriya chiqadi. Har qaysi qon tomiri bir qancha mayda tomirlarga 
ajralib, tana bo'shlig'iga kelib qo'shiladi. Bu tomirlar orqali oqib kelgan 
gemolimfa to'qim alarga kislorod berib, CO
2
gazini oladi. Shundan so'ng 
qorin sinusiga to'planib, jabralarga boradi va u yerda kislorod bilan 
boyiydi. Jabralardan gemolimfa vena tomirlari orqali yana yurakoldi 
bo'lmasiga kelib quyiladi.
Daryo qisqichbaqasi jabra bilan nafas oladi. Jabra ko'krak 
qismining ikki yonida joylashgan. Daryo qisqichbaqasi jabralari 3 qator 
bo'Iib jag'oyoqlar va yurish oyoqlar asosida joylashgan. Suv 
boshko'krak qalqonining bir cheti bilan tana oralig'ida hosil bo'ladigan 
tirqish orqali jabra bo'shliqlariga kiradi; ikkinchi chetdagi xuddi shunga 
o'xshash tirqishdan chiqib ketadi. Suv ikkinchi va uchinchi juft jag' 
oyoqlarining harakati tufayli jabralam i yuvib turadi.
Nerv sistemasi bosh qismida bir ju ft katta tomoq usti tuguni va bir 
ju ft tomoq osti gangliyasidan iborat. Nerv gangliyalari bir-biri bilan 
tomoq oldi nerv halqasi bilan qo'shiladi va undan uzun qorin nerv 
zanjiri boshlanadi.
Daryo qisqichbaqasi ayrim jinsli bo'Iib, tuxumdan yosh qisqichbaqa 
chiqadi. Daiyo qisqichbaqasi erkagining qorin qismi urg'ochisinikiga 
nisbatan ingichka; birinchi va ikkinchi ju ft oyoqlar esa kopulyativ 
(kuyikish) organiga aylangan.