tarzal organlari yoki tana sirtida va maxsus
o ‘simtalarida joylashgan
lirasimon organlar bajaradi. Bu organlar ta'm
bilish vazifasini ham bajaradi. Hid bilish organlari kuyikish davrida
katta
ahamiyatga ega.
O ’rgimchaklaming,
shu jum ladan butli
o‘rgimchakning oddiy ko‘zlari asosan 4 juft bo iadi. K o‘pchilik
o‘rgimchaklarda, ayniqsa to‘r to‘qiydigan vakillarida ko ‘zlari yaxshi
rivojlanmagan. T o‘rdagi o‘rgimchaklar faqat harakatlanadigan yirik
narsalarni ko‘radi. Sakrovchi o ‘rgimchaklarning ko‘zlari yaxshi ko‘radi,
hatto ular narsalarning rangini ham farqlay oladi.
0 ‘rgimchaklar ayrim jinsli, ularda jinsiy dimorfizm yaxshi
rivojlangan.
Erkaklari
urg'ochilari ga
nisbatan
kichik
bo'ladi.
0 ‘rgimchaklarda
urug'lanish
ichki
bo‘lib,
kuyikish
maxsus
spermatoforlar orqali sodir bo‘ladi. Spermatofor urug' bilan to‘lgan
xaltachadan iborat. 0 ‘rgimchaklar erkagi pedipalpasining uchki
bo‘g'imida kopulyativ o ‘simtasi bo‘ladi. Ular pedipalpasi yordamida
spermatofarini
urg’ochisining jinsiy
teshigiga
o‘tkazadi.
Erkak
o‘rgimchaklar kuyikish paytida raqsga o‘xshash turli harakatlar qiladi.
Ayrim o'rgimchaklarning erkagi urg'ochisiga o ‘ldirilgan o ‘lja in'om
etadi. Urug'langan urg'ochi o ‘rgimchak qochishga ulgurmagan erkagini
yeb qo‘yadi.
0 ‘rgimchaklar asosan tuxum qo‘yib ko‘payadi. 0 ‘rgimchaklar
embrioni qorin bo‘limi 12 ta bo‘g'imdan iborat, 4-5-bo‘g'imlarda
oyog'lari bo‘ladi. Keyinchalik hamma qorin bo'g'imlari birga qo‘shilib
ketadi; oyoqlar esa reduksiyaga uchraydi. 0 ‘rgimchaklar o‘zgarishsiz
rivojlanadi.
Ko‘pchilik o ‘rgimchaklar turlarining zahari odam va issiq qonli
hayvonlarga ta'sir etmaydi. 0 ‘rta Osiyo cho‘l va dashtlarida zaharli
о1 rgimchaklardan-qoraqurt va biy keng tarqalgan .
