Universal Impact Factor: 7,1 issn: 2181-2454
Yüklə 327,87 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Google Scholar
Universal Impact Factor: 7,1 ISSN:2181-2454 www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-2-325-330 VOLUME 2 | ISSUE 2 | 2022 Tashkent, Uzbekistan 328 E-mail: carjisor@carjis.org bilan muloqat usullari kengayadi, nutqi rivojlanadi va boshqalar. Bularning bari bolaning mustaqil xarakat qilish imkoniyatlarining kengayishi uchun asos yaratadi. So„ngra atrofdagilar bilan munosabat usullari ham o„zgaradi. Bu esa psixik taraqqiyotning keyingi borishi sharoitini o„zgartiradi. Bunday vaziyat o„smirlik davrida ham vujudga keladi. Bunda oldingi taraqqiyot yutuqlari majmui bola xayot sharoitlari o„zgarishi bolaning atrofdagilar bilan munosabat usullarining o„zgarishiga olib keladi. Psixologlar tomonidan yosh davrlarning tabaqalashlarning nazariy masalalari ishlab chiqilgan. Ular ontogenetik qonuniyatlarni yoritishga katta xissa bo„lib qo„shiladi, amaliy va nazariy muammolarning xal qilishda keng qo„llanilmoqda. Keyingi yillarda bolalar va maktab o„quvchilarining jismoniy va psixik rivojlanishida akseleratsiya (lotincha - «tezlanish») xodisasi ro„y bermoqda. Olimlar akseleratsiya xodisasining ham biologik ham ijtimoiy sabablarini ko„rsatmoqda. 1. Biologik sabablari oz miqdordagi ionlashgan nurlarning va radio to„lqinlarining ta‟siri qishloq xo„jaligi va meditsinada o„sish va rivojlanishni, stimullashtiruvchi biologik faol moddalarning qo„llanilishi, inson ozuqasida hayvon oqsil moddalari miqdorining oshishi. 2. Ijtimoiy sabablari-hayot tipining kuchayishi, hayot tonusining ortishi, televideniya, radio, kino orqali bolaning o„smirlik chog„idan boshlab miyasiga yig„iladigan g„oya ko„p miqdordagi informatsiyalar, ma‟lumot oqimining ta‟siridan iboratdir. Faoliyati davomida shaxsdan juda ko„p bilimlarni hamda malakalarni talab qiladi. Nima uchun u yoki bu kasbni tanlaganini anglab yetgan shaxs (motivlar muammosi), endi o„z faoliyati va qobiliyatlarini boshqara bilishi va o„z ustida muttasil ishlab, malakalarini orttirib borishi shart. Professional bilimdonlik shu nuqtai nazardan shaxs umumiy madaniyatining shunday yo„nalishiki, unga faqat kasbiga taalluqli bo„lgan bilimlardan tashqari, shu bilimlarning hosil bo„lish yo„llari va malakalarning takomillashuvini ta‟minlovchi psixologik jarayonlar va holatlarni bilishni ham taqozo yetadi. Bu psixologiyada bilish jarayonlari va ularning mohiyatini va kechishini bilish demakdir. V.M.Karimova (2010)ning yozishicha, ongning muhim aks yettirish shakllari bo„lmish bilish jarayonlariga: idrok, sezgi, xotira, diqqat, tafakkur, iroda va hissiyotlar kiradi. Bilish jarayonlari – bu shunday psixik jarayonlarki, ular shaxsga o„zini o„rab turgan atrof-muhitning ma‟lum va muhim xususiyatlarini anglashga, tushunishga va |