Temperament to’g’risidagi dastlabki ta'limotai yunon olimi Gippokrat (eramizdan oldingi 460 - 356 yiilarda yashagan) yaratgan bo’lib, uning tipologlyasi hozirgi davrgacha qo’llanilib kelinmoqda.
Temperamentning fiziologik asoslari
Qadimgi yunon olimi Gippokrat taiimotiga binoan, insoniarning temperament xususiyatlari jihatidan o’zaro bir-biridan tafovutlanishi, ularning tana a'zolaridagi suyuqlikiaming (xiitlarning) turlicha nisbatda joylashuviga bog’liq ekanligi tasawur qilinadi. Gippokrat ta'biricha, inson tanasida to’rt xil suyuqlik (xilt) mavjud bo’lib, ular o’t yoki safro (yunoncha "chole"), qon (lofincha sanguis yoki sanguinis), qora o’t (yunoncha melas "qora", chole "o’t"), balg’am (yunoncha "phlegma") kabilardan iboratdir. Uning mulohazasicha:
1. o’tning xususiyati - quruqlikdir, uning vazifasi-tana a'zolarida quruqlikni saqlab turish yoki badanni quruq tutishdir. 2. Qonning xususiyati-issiqlikdk, uning vazifasi tanani isitib turishdir, 3. Qora o’tning xtisusiyati-namlik, uning vazifasi badan namligini saqlab turishdir. 4. Balg’amning (shilimshiq moddaning) xususiyati-sovuqlikdir, uning vazifasi badanni sovutib turishdan iboratdir. Gippokrat talimotiga muvofiq har bir insonda shu to`rt xil suyuqiik mavjud bo’lib, uning bittasi ustuyorlik kasb etadi. Mazkur aralashma (lotincha temperamentum)lardan qaysi biri salmoqliroq bo’lsa, shunga qarab insonlar temperament jihatdan farqlanadilar, chunonchi xolerikda sariq o’t, sangvinlkda qon, flegmatikda balg’am, melanxolikda qora o’t ustun bo’lishi ta'kidlanadi.
Gippokratning to’rt xii moddalar (suyuqlikiar) araiashmasi, ya!ni temperament tushunchasi va uning tipologiyasi (sangvinik, xoierik, flegmatik, melanxolik) ramziy ma'noda hozirgi zamon psixologiyasida harn qo’llanilib kelinmoqda.
8-Mavzu:Xarakter, qobiliyat va harakat inson faoliyatning birligi sifatida. Reja:
Psixologiyada xarakter muammosi. Xarakter shakllanishi. Xarakter aksentuasiyasi. Jinsiy dimorfizm va individning psixologik tavsifi. Jinsiy farqlanishning psixologik muammolari.
Shaxsning instrumental darajalari: qobiliyatlar haqida tushuncha. Maxsus va umumiy qobiliyatlarni aniqlovchi testlar.
