• xaridorga mahsulot namoyish etiladigan jo y haqida m a ’lumot
berish;
• mahsulotning mohiyati va narxi haqida to ‘liq m a’lumot berish;
• tovarlarni namoyish qilinadigan muayyan joyga maksimal
darajada e ’tibom i jalb qilish;
• xaridomi darhol sotib olishga ishontirish uchun xaridorga ta ’sir
qilish;
• mahalliy
brendlar
yordamida
raqobatdosh
mahsulotning
haqoratlanishiga y o ‘l q o ‘ymaslik;
• sotishni boshqarish;
• iste’molchilaming xatti-harakatlarini boshqarish;
• o ‘rtacha sotib olish miqdorini oshirish.
Merchandayzingning quyidagi turlarini ko ‘rib chiqishimiz mumkin:
• tovar merchandayzingi
• chakana savdo merchandayzingi
• vizual merchandayzing
• raqamli merchandayzing.
Tovar merchandayzingi har qanday turdagi tovarlarni sotishni rag‘-
batlantirish jarayonini o ‘z ichiga oladi (bozordagi hamda onlayn tovar
lar). Chakana savdodagi barcha tovar turlarini (raqamli
tovarlardan
tashqari) sotishni rag'batlantirish bilan b o g iiq jarayonlar chakana savdo
merchandayzingini tashkil qiladi. Savdo nuqtalarida reklama turlari va
usullarini takomillashtirib, tanlov jarayonida xaridorlarga savdo bo 'y i
cha maslahatchilar ishtirokisiz tovarlarni tanlashga yordam beradi. Sav
do maydonidagi xaridorlaming moslashuv davrini qisqartirib, tashrif
buyuruvchilaming psixologik holatiga mos d o ‘kon muhitini yaratadi.
Tovar merchandayzingi "Oltin uchburchak" qoidasidan fodalanishi
kerak. Chunki, xaridorlaming 90 foizga yaqini d o ‘kon
qavatining uch-
dan bir qismini bosib o ‘tib ketishadi. Shuning uchun asosiy tovarlarni
kirish joyidan ko ‘rinadigan joyga joylashtirish, ularga yaxshi taqdimot
va bepul yondashish kerak. Kirish joyi, asosiy (eng k o ‘p talab qilina
digan) mahsulot va kassa mashinasi "oltin uchburchak" ni tashkil etadi,
uning maydonida siz tezda sotish uchun zarur b o ig a n tovarlarni q o ‘yi-
shingiz mumkin (qimmat, yangi, hamroh). "Oltin uchburchak" qoidasida
kirish, chiqish va eng k o ‘p sotiladigan buyum o ’rtasida hosil b o ig an
maydon
qanchalik katta b o isa , savdo hajmi shuncha yuqori b o iad i.
Shunga k o ‘ra, odam uchun butun d o ‘kon b o ‘ylab sayohat qilishga tayyor
242
b o ig a n eng "xaridorbob" mahsulot do‘konning orqa tomoniga optimal
tarzda joylashtirilgan, bu xaridomi zalni kesib o ‘tishga va butun
assortiment bilan tanishishga majbur qiladi. Masalan, poyabzal uchun
lak va poyabzal cho‘tkasi, shampun va sochlar uchun konditsioner,
mushuk uchun ovqat va axlat qutisi. Xaridorlarni aniq o ‘tkazib yubor-
masliklari uchun merchandayzing o ‘ziga xos mavzular zonasini yaratishi
kerak: bu uy-ro‘zg ‘or buyumlari yoki "Kiyim
va poyafzal uchun barcha
narsalar", "Hayvonlar uchun mahsulotlar" b o iis h i mumkin. Shuningdek,
o ‘zaro savdo-sotiqning bir qismi sifatida alohida reklama zonalari yara-
tilib, unda m a iu m bir vaziyatga ega b o ig a n uyushmalami keltirib
chiqaradigan tovarlar namoyish etiladi. Katta mebel supermarketlari
buni qanday amalga oshirayotganini eslang masalan, oshxonani jihozla-
shadi, u yerda hamma narsa namoyish qilinadi va joylashtiriladi:
stol va
stuldan sochiq va guldonlargacha. Merchandayzing qilib xaridoming
e’tiborini b o iim n in g barcha tovarlariga qaratish zarur.
Chakana savdo sanoatida vizual merchandayzing sotiladigan
mahsulot va xizmatlaming k o ‘rinishini va afzalliklarini ta’kidlash uchun
ishlatiladigan barcha namoyish texnikasini o ‘z ichiga oladi. Vizual
merchandayzingda mahsulot xususiyati va afzalliklari turli xil bannerlar
videolar va giflar orqali tasvirlanishi mumkin. Agar siz ulami to ‘g‘ri
tuzsangiz, xaridorlar mamnuniyat bilan do ‘konda kutilganidan ancha
uzoqroq b o iishad i. Raqamli merchandayzingda tovarlarni onlayn tarzda
sotishni rag‘batlantirishni o ‘z ichiga oladi.
Merchandayzing faoliyatida mijozning
birinchi taassuroti muhim
o ‘rin tutadi chakana savdo do‘konlarida o ‘z mahsulotlarini oyna oldiga
qo‘yib, o ‘z mijozini ushbu mahsulotni sotib olishga jalb qilishga harakat
qiladi yoki bu ishni o ‘zining web sayti orqali amalga oshiradi. Statisti-
kaning k o‘rsatishicha, 53 % mijozlar agar korxona websaytiga kirish 3
sekund ichida amalga oshmasa ular o lz fikridan qaytishadi. Shu sababli
xaridorda birinchi taassurotni iloji boricha yaxshi b o iish ig a harakat
qilinadi.
Savdo korxonasidagi tirbandliklar ham xaridoming mahsulotni sotib
olish haqidagi fikriga ijobiy yoki salbiy ta ’sir k o ‘rsatadi. Ushbu
muammoni hal qilish maqsadida korxona o ‘z
mahsulotlari joylashgan
joyning xaritasini tuzishi va bu orqali xaridorlarga qulaylik yaratishi
mumkin. Masalan, bir turdagi mahsulotlami bir-biriga yaqin joylashti-
rish maqsadga muvofiq. Merchandising vositalaridan samarali foydala-
243
nish ijobiy natija beradi. Merchandising vositalari deyarli savdo may-
donchasida b o ig a n va sotuvlar bilan b o g iiq b o ig a n barcha narsadir.
Asboblar do ‘kon dizayni, savdo uskunalari, shuningdek,
savdo maydon-
chasida yaxshi rejalashtirilgan mijozlar oqimi, xodimlar fortnasi va
reklama materiallarini o ‘z ichiga oladi. Biroq, ushbu vositalaming sama
rali ishlashi uchun tayyorgarlik talab etiladi. Tayyorgarlik bosqichining
bir qismi - maqsadli auditoriyaning talab qilinadigan segmentining afzal-
liklarini inobatga olgan holda ishlab chiqilgan planogramma (tovarlarni
vitrinaga joylashtirish sxemasi). Planogramda mahsulotning asosiy
xususiyatlari va uni do‘kon javonlarida ko ‘rsatish usullari hisobga
olinadi.
Dostları ilə paylaş: