Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Sifatning doimiy emasligi 
ehtiyoj yuqori b o ig an davrda xizmat 
sifatini saqlashni muammoli qilib qo'yadi. K o‘p narsalar xizmat k o 'r­
satish vaqtida uni rad etish holatiga bog'liq bo'ladi. Aynan bir kishi bu- 
gun sizga yaxshi xizmat ko'rsatishi mumkin, ammo ertasi kuni sifatsiz 
xizmat qilishi mumkin. Bunday sifatsiz xizmat ko'rsatishni turli sabab­
lari bo'lishi mumkin: xizmat sifatidagi o'sish va tebranishlar, mehmon- 
do'stlik industriyasi sha’niga mijozlar tomonidan aytiladigan e ’tirozlar 
norozilikning bosh sababi bo'lib hisoblanadi.
9.3. Brending va servis
Texnologiya va texnologiyalaming yuqori darajada rivojlanishi 
zamonaviy biznesni brendlar bilan raqobatlashishga yo'naltirdi, ulaming 
mustahkamlanishi kompaniyalarga bozorda katta ustunliklami taqdim 
etadi. Zamonaviy brendlar kompaniyalar faoliyatining muhim tarkibiy 
qismi, tijorat faoliyatining o'ziga xos belgisidir. Ular ishonch, barqaror-
183

---

lik, iste’molchilar uchun m a’lum bir um idlar ramzidir. Brendlar 
iste’moichi ongida mustahkam o ‘rin egallab yaxlit imijni uyg‘otadi: 
"yuqori sport turlari. Nike yutuqlari". Mahsulotlardan farqli o ‘laroq, 
brendlar ishlab chiqarishda yaratilmaydi, ular iste’molchilar ongida 
shakllanadi va mavjud bo‘lib, iste’molchilar idroki va mahsulotning 
fimksional imkoniyatlari o ‘rtasidagi hissiy aloqani ta ’minlaydi.
Brend - bu to ‘g ‘ri boshqarilgan holda ta ’sir va qiymat yaratadigan 
Tovar markasida (brendda) ifoda etilgan haqiqiy va virtual fikrlar 
to ‘plam i.57 Muvaffaqiyatli har qanday kompaniya o ‘z brendini shaxsga 
aylantirilishiga yo‘l q o ‘ymasligi kerak. Odamlar m a’lum narsalami o ‘z- 
larining his-tuyg‘ulariga qarab sotib olishadi. Iste’molchining brendga 
bo‘lgan munosabati bu yerda muhim omil hisoblanadi. Agar mijoz tovar 
tarixi haqida turli tafsilotlarni bilsa u o ‘zini bu katta oilaning bir qismi 
kabi his qila boshlaydi. Brend mahsulotning o ‘ziga xos imijini yaratadi, 
uni muqobil mahsulotlaming kulrang massasidan ajratib turadi va 
raqobatlashish imkoniyatini yaratadi. Brendli tovarlarga ega flrmalar 
raqobatchilariga qaraganda ancha muvaffaqiyatli, xaridorlar segmenti 
ancha kengroq.
Korxona faoliyatida tovar va xizmatlaming iste’molchilar orasida 
alohida o ‘m ini belgilash uchun “brend” va “brending” tushunchalari 
muhim ahamiyat kasb etadi. Adabiyotlarda “brend” tushunchasining 
umumiy ta ’rifi keltirilmagan, shuning uchun mavjud bo ‘lganlaming 
ayrimlarini keltirib o ‘tamiz.
Brend - raqobatchilardan farqlanish maqsadida aniq sotuvchi yoki 
sotuvchilar guruhining tovarlari va xizmatlarini belgilash uchun qo'lla- 
nadigan so ‘z, ifoda, belgi, simvol, dizaynerlik ishi yoki ulam ing kombi- 
natsiyasidir.58
Brend - aniq bir ishlab chiqaruvchining tovarlari yoki xizmatlarini 
identifikatsiya qilish, shuningdek, uni raqobatchilar mahsulotidan diffe- 
rensiatsiya qilish uchun m o‘ljallangan nom, termin, simvol yoki chizma 
yoki shu elementlaming kombinatsiyasidir.59 Shunday qilib, brend - 
sotuvchining mahsulotlarini va xizmatlarini belgilaydigan ism, tovar bel- 
gisi yoki tovar markasidir. Brend mahsulotning javobgarligini oshiradi,
57 C lifto n R., M aughan E. The Future o f B rands. L o ndon ; M acm illan Press L td, 2000. P.
58 h ttp s://w w w .am a. org /search /?s^b ran d
A m erican M arketing A ssociation
59 А акер Д. А. С оздан и е си льн ы х брендов // П ер. с англ. - М .: И зд. дом Г р ебенникова, 
2003 - 400 с.
184

---

iste’molchilarga mahsulotni aniqlashni osonlashtiradi, iste’molchilarga 
m a’lum sifatni kafolatlaydi.
Brend b a’zi mahsulotlar yoki xizmatlar bilan bog‘liq bo ‘lgan ramziy 
shaklda berilgan m aium otlarga asoslanadi va maqsadli auditoriya uchun 
alohida ahamiyatga ega. Brend elementlaming kompleks rivojlanishi 
tufayli noyob b o ‘lib qoladi:
• ism;
• dizayni (logotip, ranglar va shriftlardan - markali kiyimlargacha);
• korporativ madaniyat va xulq-atvor (barcha xodimlarga xos 
b o ig a n normalar va qadriyatlar; kompaniyaning madhiyasi va "musiqa 
logotipi" deb ataladigan kiyimlar);
• korporativ aloqa (PR va reklama tadbirlari);
• mahsulotning o‘zi va uni qadoqlash uchun ishlatiladigan material-
lar;
• o'ziga xos aromatlar (parfyumeriya yoki shunchaki qadoqlash 
hidi).
Brendning asosiy funksiyalari quyidagilardan iborat:
• tovarlar va xizmatlar bozorida m a iu m bir joyni egallash;
• ishlab chiqaruvchi kompaniya va uning mahsulotlari o ‘rtasida 
yaxshi munosabatlami o ‘matish;
• kompaniyaning tan olinishini ta ’minlash;
• tovarlar va xizmatlar sifatini kafolatlash;
• oqilona narx siyosatini shakllantirish;
• savdo hajmini oshirish uchun zamin yaratish;
• mahsulot sotishni y o ig a qo‘yish va doimiy biznes sheriklarini 
izlash.
Ammo brend vaqt sinovidan o ‘tishi kerak. Brendlangan mahsulot - 
bu xarid qilish muhitida m a iu m b o ig a n tasdiqlangan mahsulot hisob­
lanadi.
Brending - brendni yaratish va rivojlantirish, mahsulotlami ajratib 
ko ‘rsatishning asosiy usuli, mahsulotni bozorga chiqarish va brend 
asosida iste'm olchilar bilan uzoq muddatli munosabatlar yaratish jara- 
yonidir. Qisqacha aytganda, brending mahsulot yoki xizmatning yaxlit 
va ommalashgan imijini yaratishga qaratilgan bir qator tadbirlardir. 
Yanada qisqacha ta ’rif bersak: brendni boshqarishdir. Brending maqsadi 
- aniq brend obrazini yaratish va kommunikatsiya yo‘nalishini aniq

---

shakllantirishdir. Brending bozomi tadqiq qilish, mahsulotni joylashti- 
rish, tovar belgilari yaratish, identifikatsiyalash, vizual va verbal 
identifikatsiya qilish tizimlari va brend g ‘oyasini aks ettiruvchi 
jarayonlam i amalga oshiradi.
Rebrending brendni biznesning hozirgi holatiga va kompaniya reja- 
lariga muvofiq keltirishga yordam beradi. Rebrending barcha brendlar- 
ning kommunikatsiya o'zgarishlarini o ‘z ichiga oladi: tovar o ‘ramidan 
tortib reklama materiallariga qadar. Rebrending brendni rivojlanishiga 
yordam beradi. Brend audit brendning raqobatbardosh brendlarga nisba­
tan bozorda mavjud holatini tahlil qilishdir