Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Uzluksiz
jarayonligi
Marketing axborot
tizimi
ishonchlilik
va to'Iiqligi,
aniqlilik
barqarorlik
va mavjudlik
о zaro
bog'liq
kompo­
nentlar
to'g'ri
vaqt
3 .3.1-chizma. Marketing axborot tizimining asosiy xususiyatlari
1. Uzluksiz jarayonligi. 
M arketing axborot tizimining muhim 
vazifasi to ‘g‘ri qaror qabul qilish va nazorat qilish uchun zarur m a’lu­
motlami to ‘plash, ulami tanlash, tahlil qilish va baholashdir. Ushbu 
funksiya muntazam ravishda davom etishi sababli marketing axborot 
tizimi uzluksiz jarayon sanaladi.
2. Jshonchliligi va to ‘liqligi, aniqlilik. 
Marketing axborot tizimi 
ratsional va tezkor qaror qabul qilish uchun aniq, ishonchli va to ‘liq 
m a’lumot beradi. M a’lumotlaming bunday turlari raqobat muhitida maj- 
buriy holga aylanadi.
3. Barqarorlik va mavjudlik. 
M arketing axborot tizimi tomonidan 
ta ’minlanadigan m a’lumotlaming asoslari bir xil bo‘lganligi sababli 
axborot, odatda, doimiy va o ‘zgarmas b o ‘lib boradi. Axborot texnolo- 
giyalaridagi katta rivojlanishlar sabab axborot oqimidagi doimiylik va 
bir xillikka erishish bugungi kunda osonlashib bormoqda.
4. 0 ‘zaro (bir-biriga) bog‘Iiq komponentlar. 
Marketing tadqi­
qotlari, marketing m a’lumotlari, ichki rekordlar(hisobotlar) va axborot 
tahlillari marketing axborot tizimining tarkibiy qismidir. Ushbu kompo-
49

---

nentlar axborotni to ‘liq, ishonchli va yangilangan qilish uchun muhim 
ahamiyatga ega.
5. 
T o‘g ‘ri vaqt. 
Qaror -oqilona va tezkor boMishi kerak. Qarorda 
tezkorlik bo‘lmasa, u foydasiz, m a’nosiz b o ‘lib boradi. Agar bugungi 
to ‘plangan axborotlar asosida ertaga qaror qabul qilinsa, bu qaror 
m a’nosiz b o ‘lib qoladi. Marketing axborot tizimi tezkor va ratsional 
qaror qabul qilish uchun to ‘g ‘ri, aniq axborotni o ‘z vaqtida taqdim etadi.
Shunday qilib, marketing axborot tizimi bozomi kengaytirish, sama­
rali marketing rejasi, atrof-muhitni monitoring qilish, mahsulotlar yetka- 
zib berishda, marketing dasturini shakllantirishni va amalga oshirishni, 
baholashni va nazoratni amalga oshirishda muhim rol o ‘ynaydi.
M arketing tadqiqotlari jarayonida olingan m a’lumotlar qayta 
ishlanishi, umumlashtirilishi kerak. Bunda 3 soha ajratiladi:
• tartibga solish;
• masshtablashtirish;
• umumlashtirish va tahlil qilish.
M a’lumotlami tartibga solish m a’lumotlami kategoriya b o ‘yicha, 
ulami tahrirlash va natijalami kodlashtirish, shuningdek ulami toifalash- 
tirishdan iborat. Kategoriya bo'yicha m a’lumotlami tartibga solish 
oldindan berilgan shartli sinfyoki zonalar bo‘yicha amalga oshiriladi.
Tahrirlash deganda, ishlash imkoniyati k o ‘rinishga ega bo ‘lgan 
m a’lumotlami k o ‘rib chiqish tushuniladi. K o'rib chiqilgan materiallar 
m a’lumotlarini jadval k o ‘rinishida k o ‘rsatish ulami tabellashtirishni 
bildiradi.
Shkalalashtirish aniq o'lchamlari orqali aniqlash asosida m a’lumot­
lami klassifikatsiyalashni bildiradi. Amaliyotda nominal shkala, tartibli 
shkala va son shkalalari qoTlaniladi.
Axborotlami qayta ishlash uchun yozma va tahliliy uslublar ishlati­
ladi. Marketingda tahliliy uslublar ichida ko'proq: trend tizimi, regres- 
siya va korrelatsiya uslubi, diskriminant tahlil, klaster tahlili, omillar 
tahlili va boshqalar qoilaniladi.