Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

3.2. Axborot marketingning poydevori
Marketingni 
samarali 
amalga 
oshirish 
uchun 
korxonalar 
iste’molchilaming xohishlari va ehtiyoji, bozor talabi, raqobat, tarqatish 
kanallari 
va 
boshqalar 
haqida 
m aiu m otga 
muhtojdir. 
Ushbu 
m a’lumotlar muntazam yangilanib turishi kerak, chunki korxonalar 
dinamik muhitda ishlaydi:
- texnologiyalardagi o ‘zgarish 
- bu o ‘zgarish yangi mahsulotlami 
ishlab chiqarish va yangi ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirish­
ga y o i ochadi (masalan, raqamli gadjetlaming yaratilishi(book reader) 
bosma kitoblarga talabni kamaytiradi);
- iste’molchilarning dididagi o ‘zgarishlar 
- b a ’zi mahsulotlarga 
b o ig a n talab ba’zida keskin kamayadi, boshqa mahsulotlarga ehtiyoj 
esa o ‘sadi.
- raqobatbardosh mahsulotlarning o ‘zgarishlari 
- yangi raqobat 
mahsulotlarini joriy etish yoki narx-navo siyosatidagi o ‘zgarishlar mah- 
sulotga b o ig a n talabga sezilarli darajada ta’sir qilishi mumkin.
- iqtisodiyotdagi o ‘zgarishlar 
- iqtisodiy muhitning yaxshilashishi 
yoki yomonlashishi milliy yoki mintaqaviy darajadagi daromadga ta ’sir 
qiladi. Bu jarayon turli mahsulotlar turli xil tarzda ta’sir qilishi mumkin, 
masalan, kundalik zarur mahsulotlar va oziq-ovqat mahsulotlari.
M alhotra, N aresha K. (2002), 
B asic M a rketin g R esearch: A D ecision-M aking A pp ro a ch ,
U pper Saddle River, NJ: P rcntice Hall, ISB N 978-0-1 3 -3 7 6 8 5 6 -5 , . .
45

---

Kompaniyalar samarali faoliyat yuritishi uchun qanday m a’Iu-
mot kerak bo‘lishi mumkin? 
Bu savolga quyidagicha yondashish 
mumkin:
•
Bizning xaridorlarimiz kimlar?
Ular yoshmi yoki keksa; erkakmi yoki ayol; mahalliy xaridormi 
yoki milliy, xalqaro; ulaming daromadi qanday?
• Mijozlar bozordagi qarorlami qanday qabul qilishadi?
Ular mahsulot xarid qilishda qanday m a’lumotlar haqida fikr 
yuritishadi? Ulaming qaror qabul qilishi uchun qancha vaqt ketadi? Ular 
mahsulotlami o‘rinbosar mahsuloti bilan solishtiradimi?
•
Bizning mahsulotimiz bozorda qanday sotilmoqda?
Sotuv darajasi o ‘smoqdami / kamayaptimi yoki barqarormi? Bozor 
sig'im i o ‘sib bormoqda / qisqarmoqdami yoki barqarormi; biz kom pa­
niyaning bozor ulushini oshiryapmizmi?
•
Raqobatchilar tomonidan yangi mahsulotlami jo riy qilmoqdami?
Raqobatchilar tomonidan yangi taklif etilgan mahsulot narxi
arzonmi yoki qimmatroq, unda qanday yangi xususiyatlar mavjud, raqo- 
batchi kompaniya o ‘z mahsulotini qanday sotmoqda va targ‘ib qilmoq- 
da?
•
Bozordagi о ‘zgarishlarga qanday qilib muvaffaqiyatli ja vob bera
olamiz?
Biz yangi mahsulotlami ishlab chiqannoqdamiz yoki eski mahsulot­
lami o ‘zgartira olamizmi? Mavjud mahsulotlami yangi bozorlarga 
chiqarishimiz kerakmi? Ushbu o ‘zgarishlar kompaniyaning korporativ 
maqsadlariga mos keladimi?