Urganch davlat universiteti kimyoviy texnologiyalar fakulteti

Yoqilg‘i-energetika majmuasi (YoEM) – bu yoqilg‘i-energetika resurslarni 
qazib chiqarish, ularni qayta ishlash, transportda tashish, taqsimlash va iste’mol 
qilish
bo‘yicha ishlab chiqarish, jarayonlar, moddiy qurilmalar majmuini o‘z ichiga 
olgan
murakkab tarmoqlararo tizimdir 
Sanoat obyektlarini joylashtirish samaradorligini aniqlashda capital 
qo`yilmaning iqtisodiy samaradorligini aniqlashning rasmiy usulidan foydalanish 
mumkin. Bu usulda binolar sanoat korxonasini joylashtirishning iqtisodiy jihatdanb 
eng qulay loyiha-mahsulot birligiga sarflanadigan ijtimoiy mehnat kamayishini 
ta`minlovchi variant tanlab olinadi.
U quyidagi formula bilan ifodalanadi: X=T+EK·K, 
Bu yerda: 
T-konkret hudud sharoitida tayyorlanadigan mahsulotning to`la tannarxi; 
EK- capital qo`yilmaning normative qiyosiy samaradorlik koeffisenti; 
K- ishlab chiqarish quvvatini yaratish uchun lozim bo`lgan capital quyilma 
miqdori; 
Sanoat obyektlarini joylashtirishning qiyosiy samaradorligini aniqlash capital 
quyilma va mahsulot tannarxini hisoblashni va boshqa sharoitlarni ham batafsil 
aniqlash hamda har tomonlama taqqoslkashni va barcha imkoniyatlarni nazarda 
tutishnu taqozo etadigan bir qator kichik sohalar kiradi. Bu majmuaning hissasi 
sanoat ishlab chiqarishda 23,8 % ni tashkil etadi. 

---

12 
 
 
 

---

13 
Uning tarkibiga yoqilg‘i sanoati va elektroenergetika kiradi va ular 
iqtisodiyotning barcha tarmoqlari bilan chambarchas bog‘liqdir. Yoqilg‘i-
energetika
majmuasi mashinasozlik, metallurgiya sanoatlari mahsulotlaridan 
foydalanadi hamda
transport majmuasi bilan bog‘liq. YoEM uchun yagona 
tarmoqlarni hosil qiladigan
yuqori quvvatli liniyalar va quvur yo‘llari (neft, neft 
mahsulotlari va tabiiy gazni
tashish uchun) ko‘rinishidagi rivojlangan ishlab 
chiqarish infratuzilmasi xarakterlidir.
Mamlakatda YoEM ning rivojlanishidan ko‘p hollarda ijtimoiy ishlab chiqarish, 
birinchi navbatda sanoatning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari va miqyoslari,
dinamikasi bog‘liq. Shu bilan birga, yoqilg‘i va energiya manbalariga yaqinlashish 
sanoatni hududiy tashkil qilishning asosiy talablaridan biri hisoblanadi. YoEM 
ning
barcha tarmoqlari o‘zaro bog‘liq. Turli xil yoqilg‘ini qazib chiqarish, 
energiyani
ishlab chiqarish va ularni turli iste’molchilar o‘rtasida taqsimlashdagi 
mutanosiblik
yoqilg‘i-energetika balansi bilan xarakterlanadi.