Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

Material
 
Akustik qarshilik 
ρ
s
1 
ρ
s
2 
Havo 
4,1 
- 
Suv 
1,5·10
5 
- 
Granit 
7,5·10
5 
4·10
5 
Kvars 
14,5·10
5 
8·10
5 
Po‘lat 
39·10
5 
20·10
5
Sement tosh 
4·10
5 
2,4·10
5 

---

215 
Elastik to‘lqinlarning qattiq jismda tarqalish tavsifiga to‘lqinlar difraksiyasi 
ham, ya’ni to‘lqinlar to‘g‘ri chiziqligining uchrayotgan to‘siqlarni aylanib o‘tishi 
natijasida bo‘zilishi va to‘lqinlar energiyasining tarqalishi bilan bog‘liq boshqa 
hodisalar ham ta’sir ko‘rsatadi. Elastik to‘lqinlar dispersiyasi - elastik to‘lqinlar fazali 
tezligining (vaqt bo‘yicha cheksiz davom etadigan o‘zgarmas amplitudali alohida 
sinusoidal to‘lqin tezligining) ularning uzunligiga va tarqalish sharoitlariga bog‘liq 
holda o‘zgarishi hodisasi. Agar uzun to‘lqinli tebranishlar qisqa to‘lqinli 
tebranishlardan tezroq tarqalsa, u holda dispersiya me’yorida yoki geometrik bo‘ladi, 
agar qisqa to‘lqinli tebranishlar tezligi uzun to‘lqinli tebranishlarning tezligidan katta 
bo‘lsa, u holda anomal dispersiya bo‘ladi. Anomal dispersiya elastik tebranishlar 
elastik - qovushqoq-plastik muhitda (bunday muhitga beton ham kiradi) tarqalganda 
kuzatiladi. Betonda (tuzilishi bir jinsli bo‘lmagan materialda) elastik to‘lqinlarning 
tarqalishi yuqorida aytib o‘tilgan to‘lqinlarning qaytishi, sinishi, difraksiyasi va 
dispersiyasi jarayonlarining barchasida bir vaqtda kechadi, bu esa ular energiyasining 
ancha tarqalib ketishiga sababchi bo‘ladi. 
Shuningdek, shuni ham ta’kidlab o‘tish lozimki, ultratovush to‘lqinlari qattiq 
jismlarda tarqalar ekan, ularda hech qanday o‘zgarishlarni vjudga keltirmaydi, chunki 
ularning o‘tishi bilan bog‘liq zichlanishlar juda kichik miqdorini tashkil etadi.