Ushbu bitiruv malakaviy ishda zamonaviy mobil aloqa tizimlarining asosiy qurilish prinsiplari va shu prinsiplarni amalga oshirishning usullari kor’rsatilgan

5. HAYOT FAOLIYATI HAVFSIZLIGINI TA’MINLASH

5.1 Elektromagnit nurlanishlar va ulardan himoyalanish

Mobil aloqa tizimida turli chastotalardagi elektromagnit nurlanishlardan

keng foydalaniladi. Aloqa qurilmalarida generatorlar, antenna qurilmalari, yuqori

chastotali transformatorlar, fider yo’nalishlar, materiallarni termik ishlov berish

uchun qurilmalarda – elektromagnitlar, kondensatorlar elektromagnit nurlanish

manbai sanaladi. Ko’rsatilgan qurilmalarning atrofida elektromagnit maydonlar

hosil bo’ladi. Elektromagnit maydonlarning foydali harakati bilan bir qatorda inson

tanasiga kirib, unga salbiy ta’sir qo’rsatishi va kasbiy kasalliklarga sabab bo’lishi

mumkin bo’lgan zararli elektromagnit to’lqinlar ham mavjud. Agar bunday

to’lqinlar ta’siriga doimiy tarzda duch kelinadigan bo’lsa, bu to’lqinlar miyya

faoliyatiga ta’sir qiladi, shuningdek, asab tizimi, quloq kasalliklari, endokrinologik

kasalliklar va yurak-qon tomirlari tizimi kasallanishini ham keltirib chaqirishi

mumkin. Hamda inson tanasining qon bosimi pasayadi, pulsi sekinlashadi,

reflekslar tormozlanadi, qon tarkibi o’zgaradi.

Elektromagnit maydonlar (EMM) ta’sirida zararlanish darajasi nurlanish

intensivligi, chastotasi, ta’sir vaqti va nurlanish darajasiga  bog’liq. Elektromagnit

maydonlar intensivligi, chastotasi, ta’sir vaqti qanchalik ko’p bo’lsa, inson

organizmiga ta’siri shunchalik kuchli bo’ladi.

Elektromagnit maydonlarning insonga zararli ta’sirlarini ogoxlantirish

maqsadida ish joylarida 0,06-300 MGs diapazonlarda standartga muvofiq quyidagi

normalar o’rnatilgan:

№

Chastotalar diapazoni,

MGs

Elektr tashkil etuvchi,

V/m

Elektr tashkil etuvchi,

A/m

1

0,06-1,5

50

5

2

1,5-3,0

20-50

5

3

3,0-30

20

5

4

30-50

10

0,3

5

50-300

5

0,3

---

O’ta yuqori chastotalarda (300 MGs dan yuqori) inson organizmiga ruxsat

etiladigan energetik yuklanish W va xodimning nurlanish zonasida bo’lish

vaqtidan kelib chiqqan holda EMM chegeraviy ruxsat etiladigan energiya oqimi

zichligi (EOZ) normalashtiriladi:

EOZ = W / T

Ish joylarida EOZ≤10 Vt/m

2

, rentgen nurlanishi yoki havo harorati T >28

0

C

bo’lgan binolarda –1 Vt/m

2

bo’lishi kerak.

Nurlanish intensivligi ustidan nazorati yiliga kamida 1 marta o’tkazilishi

kerak, shuningdek, yangi yoki eski generator qurilmalar ishga tushirilganida yoki

ta’mirlanganida va mehnat sharoitlari o’zgarganida o’tkaziladi. O’lchov poldan 0,5

– 1 – 1,7 m masofada 3 nuqtadagi maksimal  quvvatda o’tkaziladi.

Elektromagnit maydonlarni ta’siridan himoyalashning asosiy usullari va

vositalari quyidagilardan iborat:

1.  Himoyalashning tashkiliy choralari.

2. 

Manbadagi nurlanish intensivligini kamaytirish.

3.  Nurlanish manbaini ekranlashtirish.

4. 

Nurlanish manbaidan ishchi o’rinlarini ekranlashtirish.

5.  Masofadan 

boshqarish.

6.  Signalizatsiya vositalarini qo’llash.

7. 

Individual himoya vositalarini qo’llash.

Ishning muayyan sharoitlariga bog’liq tarzda shu vositalardan biri yoki

ularning ixtiyoriy kombinatsiyasi qullanilishi mumkin.

1. Tashkiliy choralar – uskunalarni ratsional joylashtirish, qurilmalar va

xizmat ko’rsatilayotgan personal ishining muayyan rejimini belgilashdir.

Yuqori va o’ta yuqori chastotali qurilmalari bilan ishlashda tibbiy ko’rikdan

o’tgan, 18 yoshdan kichik bo’lmagan, texnika xavfsizligi bo’yicha o’qib,

imtihon topshirgan shaxslarga ruxsat etiladi. Har yili xizmat ko’rsatayotgan

personal tibbiy ko’rikdan o’tkazilishi shart. Agar ish yuqori xavfli

sharoitlarda, nurlanishda, ketayotgan bo’lsa, xodimlar uchun qisqartirilgan

ish kuni va qo’shimcha ta’til belgilanishi kerak.

---

2. Manbadagi nurlanish intensivligini kamaytirishda moslashtirilgan

yuklamalar, quvvat yutuvchilar qo’llanilishi orqali nurlanish intensivligini

kamaytirishga erishiladi.

3. Nurlanish manbaini ekranlashtirishda nurlatuvchi qurilmalar maxsus

ekranlar yordamida ekranlashtiriladi. Ekranlarning himoya xossalari turli

materiallar bilan elektromagnit nurlanishlarning qaytishi va yutilishiga asoslanadi.

Ekranlar metall yoki dielektrik bo’lishi mumkin. Yuqori elektr o’tkazuvchanlikka

ega bo’lgan metallar eng yaxshi qaytarish xususiyatlariga ega, katta yo’qotishlarga

ega bo’lgan dielektriklar esa eng yaxshi yutish xususiyatlariga ega.

4. Agar texnologik sabablarga ko’ra, nurlanish manbaini ekranlashtirishning

imkoni bo’lmasa, u holda nurlanish manbaidan ishchi o’rinlari ekranlashtiriladi.

5. Nurlanish manbai va ish o’rinlarini ekranlashning iloji bo’lmasa

masofadan boshqarish qo’llaniladi.

6. Signalizatsiya vositalarini qo’llashda yashil va qizil ranglardagi

chiroqlardan foydalaniladi. YAshil chiroq qurilmaning ishga tayyorligini, qizil

chiroq esa nurlanish ketayotganligini bildiradi.

7. Elektromagnit maydonlar intensivlik darajasi ruxsat etiladigan

normalardan oshganda individual himoya vositalaridan foydalaniladi. Bunda

himoya ko’zoynaklari, metallashtirilgan xalatlar yoki kombinizonlar ishlatiladi.